Medvegja në ditët tona/13
Bashkësia shiptare dhe rome ne Luginën e Preshevës janë të ineteresuar për arsimimin e pjesëtareve të tyre. Problemet në këtë fushë ishin të shprehura gjatë viteve të 90-ta, ndërsa më vonë janë shtuar edhe dëmtimet fizike të objekteve shkollore. Këto dëmtime sot pjesërisht janë sanuar, duke faleminderuat donacioneve nga jasht, por inventari shkollor edhe mëtej paraqet problem te madh.
Programi dhe plani
Programi dhe plani i zgjidhjes së krizës në komunat e Preshevës Bujanocit dhe Medvegjes nuk përmban asnje masë për zgjidhjen e problemeve të shumta për arsimimin e pakicave, të cilat jetojnë në këto komuna. Përfaqesuesit shqiptar shumë herë kanë paraqitur propozime për përmisimin e gjendjes. Ata kanë kërkuar që shqiptarët të marrin pjesë në udheheqje në shkolla, që me ligj tu mundësohet hapje e shkollave fillore dhe të mesme me plan-programe të ndara mësimore në gjuhën shqipe,tekstet mësimore, pastaj formimin e komitetit te veçanta arsimor (Serbi-Kosovë) me të cilat do të rregullohen çeshtjet e shkollimit të shqiptarëve nga ky regjion në shkolla të mesme të cilat nuk ekzistojnë në Luginën e Peshevës, në shkollat e larta e superiore në Kosovë, parnimi i të gjitha diplomave të fituara në shkollat e mesme dhe në Universitetin e Prishtinës ne periudhën prej 1991-2001, shpejtimi i procedurës së nostrifikimit të diplomave të universiteteve në Shqipëri dhe shtetet tjera, ndërtimin dhe rikonstruimin e objekteve shkollore dhe sigurimin e paisjeve për modernizimin e procesit mësimor .
FHN ka konkluduar se në mesin e problemeve me të cilat ballafaqohen pakicat në arsimim janë objektet joadekuate shkollore, plan programet joadekuate, mosnjohja e diplomave të fituara në Kosovë në periudhën 1991-2001 dhe pamundesia e ndikimit të pakicave në zgjedhjen e udheheqesisë së shkollës. Gjendja e shkollave në komunën e Bujanocit sipas të dhënave për vitin shkollor 2001-2002, në komunën e Bujanocit shkollën e kanë vijuar 5.805 nxënës, ndërsa ate të mesme 1.141 nxënës. Në tërë komunën gjatë vitit të kaluar shkollor kanë punuar 9 shkolla fillore, 4 prej tyre (Bujanoc, Klenik, Levosajë, Zhbevç) kane mësim në gjuhën serbe, 4 në gjuhën shqipe (Bujanoc, Muhovc, Tërnoc i Madh dhe Lluçan ), ndersa në shkollën fillore “Desanka Maksimoviq” (492 nxënës janë shqiptare, dhe në serbisht 2.317 nxënës (552 romë dhe 1.767 serbe)
Shumica e shkollave fillore ka paralele te ndara në fshatrat për rreth . Këto janë kryesisht paralelet e 4 klasëve të para. Shumica e këtyre objekteve edhe me herët ishin në gjendje të rënde, ndërsa konfliktet e armatosura kontribuan në zvoglimin e mëtejshëm të pasurisë shkollore. Disa objekte shërbenin ose edhe më tej shërbejnë për vendosjën e ushtrisë dhe policisë. Shkolla fillore “Skënderbeu”në Zabinc (me paralele te ndarë prej rreth 350 nxënës) vitin e kaluar shkollorë nuk ka fillauar paunën sepse shkolla ka pësuar dëme të mëdha materiale, gjithashtu edhe të banesave te arsimtarëve , zyra e vendit, bibloteka, lokalet për program kulturor. Është shkatrruar edhe pasuria në të gjitha këto objekte, por ka edhe supozime se orenditë shkollore, mjetet dhe dokumentacioni jane shfrytëzuar për ngrohje. Me rastin e vizitës të banorëve të cilët dëshirojnë të kthehen, të organizuar nga ana UNCHR- i automjetet e blinduara te Ushtrisë Jugosllave ishin të vendosura pranë ndertesës shkollore, si dhe është evidente se pjestarët e ushtrisë shfrytezojne edhe vet ndertesën.
Shkolla fillore “Çar” ka paralele te ndara ne Nuhovc. Sekretari i shkolles Xhevat Xhevili e ka pershkruar incidentin me rastin e kthimit te ushtrisë në ZTS:
“Shkolla ne Çar ështe shumë e vogël duke marre parasysh se ka 7 nxënës ajo gati që nuk ka ndonjë pasuri. Me datën 30 maj 2001 në shkollë kanë ardhurpolicët dhe kanë marre disa gjëra që kanë gjetur aty. Sipas evidences sime ato ishin 7 gjëra, por nuk kanë vlerë te veçante, p.sh. lopata, shami e pionerëve, kapelë partizane, gjeja e vetme qëe ishte më e vlefshme ishte njehësori elektrik . Unë kam intervenuar dhe atëherë policia ka bërë procesverbalin dhe 2 ditë më vonë të gjitha, perveç njehësorit elektrik, ua janë kthyer shkollës. Unë kam insistuar që njehsori elektrik ti kthehet shkollës, duke marre parasysh se për atë nuk kemi të holla, por nuk kam marre kurrfarë përgjigjeje.
Ndërtesa shkollore në fshatin Vërban gjindet afër varrezave të fshatit. Me rastin e vizitës të kësaj ndërtese nga ana e hetuesve të fondit FHN, në korrik të vitit 2001, ajo ishte e mbyllur.Fshatarët than se nuk kanë çelsa dhe ata as që kanë ardhur aty, sepse kanë menduar se aty gjendet ende policia.Në shkollë dhe rreth saj ishin të pranishëm gjurmët e qëndrimit te numrit te madh te njerëzeve dhe automjeteve. Edhe pse hapësira para shkollës është e lidhur me rrugën e fshatit, është vërejtur se automjetet për kohë të gjatë kanë lëvizur në drejtim të varrezave.
Vetëkontributi
Banorët e fshatit shqiptar Turi me vetëkontribut kanë ndërtuar shkollën e re të fshatit, e cila është ende e pashfrztëzuar. Me vetëkontribut është nërtuar edhe shkolla në Dobrosin, ndërsa banorët e fshatit Smolicë kanë filluar ndërtimin e objektit, por punimet janë ndërprerë për shkak të mjeteve financiare. Nxënësit e klasëve të larta te kësaj shkolle udhëtojnë 13 km deri në shkollën e fshatit Bilaç.
Ndërtesat shkollore në Letovicë, Nesalc, Luçan dhe Dobrosin janë në gjendje më të mire, por problem paraqesin bankat dhe karriget.Në fshatin Nesalc dhe Luçan, si dhe në shumë fshatra të tjera furnizimin me banka dhe karrige ka financuar UNICEF-i.
Në shkollën e fshatit Ternoc i Madh në kohën e kthimit të banorëve kanë ekzistuar vetëm dy drasa të zeza dhe dy banka, ndërsa dritaret dhe dyert ishin te shkatëruara. Inventari shkollor më vonë pjesërisht është përtrirë, por jo mjaftueshem për punë normale.
Në Bujanoc ekzistojn dy shkolla të mesme. Në shkollën e mesme profesionale “Sveti Sava”, e cila ka shumë drejtime të ndryshme mësimi zhvillohet ne gjuhën serbe. Shkollën vijojnë 632 nxënës. Në qendren arsimore “Mihajlo Pupin” , ne këtë vit shkollor në gjuhën shqipe mësimin kanë vijuar 506 nxënës: 123në drejtimin e përgjithshëm arsimor- gjimnaz dhe 383 në drejtimin makineri-elektroteknikë.
Shkolla e Mesme
Mësimi i shkollave të mesme në gjuhën shqipe mbahet ne ndërtesen e shkollës fillore “28 Mars”, duke mare parasysh se ndërtesa te cilën e ka shfrytëzuar gjimnazi “Mihajlo Pupin” (më heret “Sezai Suroi) në vitin 1992 është shëndruar ne kazermë. Pushteti lokal thekson se stacionimi i ushtrisë në këtë ndërtesë ka goditur të dyja bashkësitë, se stacionimi i ushtrisë në këtë ndërtesë ka goditur të dyja bashkësitë, sepse në pjesën tjetër të ndërtesës mbahej mësimi për nxënesit serb. Njësitë e UJ plotësisht e brakëtisën ndërtesën më 15 prill të vitit 2002. Përfaqesuesi i këshillit për të drejtat e njeriut në Bujanoc thotë se ndërtesa është ne gjendje jo të mire dhe nuk mund të shfrytezohet për zhvillimin e mësimit. Deri më 5 korrik te vitit 2002 nuk ka patur paralajmërime që ndërtesa mund të aftësohet për mësim ne vitin e ardhëshem shkollor.
Gjendja ne shkollat e komunës së Presheves
Në komunën e Preshevës ekzistojn tetë shkolla fillore dhe dy të mesme. Mësimin në shkollat fillore në gjuhën shqipe e vijojnë mbi 5.500 nxënës, mësimin në gjuhën serbe vijojnë fëmijët serb dhe romë, rreth 400. Shkollat me mësim ne gjuhën shqipe gjenden ne Preshevë, Rahovicë, Miratovc, fshatrat Relan, Cërnoticë, Caravajkë dhe Raincë. Shkolla me mësim ne gjuhën serbe gjendet në BL “ Stacioni hekurudhor”, ku jetojnë shumica e banorëve serb të komunës. Rreth 1300 nxënës shqipëtarë vijojnë mësimin në gjimnaz dhe shkollën teknike “Presheva “. Sipas të dhënave të komunës, në çdo klasë të shkollës së mesme ekziston edhe paralelja me mësim në gjuhën sebe.
Shkolla fillore në fshatin Caravajkë deri në qershor të vitit 2001 ishte e bazë e policisë. Pasuria e shkollës ka pësuar dëmtime dhe për këtë MPB nuk ka ofruar kurfarë kompenzimi. Sipas fjalëve të të punësuarve shkolla ende nuk ka atë numër të mjeteve mësimore të cilat i ka pasur para hyrjes së policisë. Rëndesia e kësaj shkolle është e madhe, sepse nxënësit e fshatrave përreth (Ilincë, Maxherë, Bujiç)vijojnë mësimin e klasëve të larta të shkollës fillore. Edhe shkolla në fshatin Depçë ka mbetur pa banka dhe karrige e mjete mësimore, ndërsa shkolla pa dritare dhe dyer. Kjo shkollë, si dhe shkollat në fshatin Shushaj e Epërme gjatë konflikteve të armatosura janë shfrytëzuar për qëndrime të shkurtëra të formacioneve ushtarake.
Shkolla fillore ne fshatin Relan me paralele të ndara ka rreth 700 nxënës ( 550 shqipëtarë dhe 150 serbë ). Drejtori i shkollës është serb. Një nga paralelet e ndara te shkollës gjendet në fshatin Bushtranjë ku mësimin vijojnë 70 shqipëtarë dhe 12 serbë. Drejtorët e gjashtë shkollave të tjera ku mësimi zhvillohet ne gjuhën shqipe janë shqipëtarë.
USAID dhe UNICEF
Ndihmë të madhe shkollave ne komunën e Preshevës u ofrojnë organizatat ndërkombëtare. Shkollën fillore “22 Dhjetori” në fshatin Cërnoticë e ka financuar qeveria amerikane nëpërmjet të USAID-it, për furnizimin me banka dhe karrige UNICEF-I, ndërsa nga BE shkolla duhet të marrë edhe 8 kompjutorë. Ekziston mundësia që BE ndihma të tilla ti dërgoj edhe shkollave të tjera në këtë komunë.
Shkollën fillore në Rahovicë vijojnë rreth 800 nxënës. Mësimi tani zhvillohet në kushtet joadekuate, në objektin që nuk është destinuar për mësim. Është kryer projekti për ndërtesën e re të shkollës, ndërsa ndihma është premtuar nga shumë donatorë të huaj dhe ndërkombëtarë. UNICEF-i ka financuar furnizimin e paisjeve shkollore për shkollën fillore në Miratovc.
Gjendja në shkollat e komunës së Medvegjës
Gjendja është e tillë edhe ne shkollat fillore në Medvegjë. Në fshatin Tupallë, një nga fshatrat më të mëdha në këtë komunë, në këtë vit shkollorë janë regjistruar vetëm 35 nxënës, derisa para tri vjetësh ky numër ishte 182.
Njohja e diplomave të fituara në Kosovë. Dalja e nxënësve dhe arsimtarëve në Kosovë nga sistemi unik i arsimit te Serbisë u shfaq edhe në pjestarët e bashkësisë etnike shqiptarë ne Luginën e Preshevës. Për shkak të programeve mësimore joadekuate, mungesës së institucioneve arsimore në gjuhën amtare, e posaqërisht për shkak të shëndrimit te gjimnazit ne kazermë, numri i madh i shqipëtarëve nga këto komuna arsimin fillor dhe të mesëm e kanë fituar në Kosovë, derisa një numër i madh i tyre, arsimimin superior e kanë fituar në universitetet e Prishtinës dhe Tiranës.
Diplomat e fituara ne shkollat alternative shqipëtare ne Kosovë pas vitit 1991 kanë pasur shenjën “ Republika e Kosovës”. Këto diploma Ministria e arsimit te Republikes se Serbise nuk i ka pranuar si valide. Pushteti i ri ka treguar gatishmërinë qe ky problem të zgjidhet. Ministria e arsimit dhe sportit më 4 maj te vitit 2001 ka dhënë mendimin sipas të cilit” Të gjitha diplomat të lëshuara me teroitorin e RS dhe RFJ janë valide në të gjitha pjesët e teritorit , përkatësisht nuk i nënshtrohen procedurës së nostrifikimit. Kjo vazhdon edhe për teritorin e Kosovës dhe Metohisë”
Me të njejtin rast , ndërsa lidhur me diplomat e fituara në Shqipëri ministria ka theksuar se çdo person” ka të drejtë që të kërkojë nostrifikimin dhe njohjen e ekuivalemcës”.
Në parashtresën e Këshillit për të drejtat e njeriut në Bujanoc të datës 20 shtator 2001, Ministria është përgjigjur se “ asnjë diplomë që është lëshuar me simbolin Republika e Kosovës, kjo Ministri për shkaqe të kuptueshme nuk mund t’a njohë. Megjithatë, të gjitha diplomat që janë të vërtetuar me vulën e UNMIK-ut, përveq atyre me shenjen Republika e Kosovës, do të pranohen nga ana e kësaj Ministrie” .
Programet dhe tekstet mësimore
Plan programet mësimore paraqesin çështje kyçe për arsimimin e të gjitha pakicave ne Jugosllavi. Ky problem nuk është zgjidhur në mënyrë të kënaqshme as për pakicën shqipëtare. Nxënësit me mësim në gjuhën shqipe ende mësojnë sipas plan programeve të miratuara në vitin 1999. Tekstet janë përkthyer në gjuhën shqipe, mirëpo nuk janë plotësuar me njësitë përkatëse mësimore, të cilat e paraqesin kulturën dhe historinë shqiptare.
Ministria e Arsimit e Serbisë deri tani nuk ka ndërmarrë asgjë për të ndryshuar gjendjën. Përfaqsuesit shqiptarë kanë propozuar formimin e organeve të posaqme qe do të merreshin me plan programet mësimore, si edhe formimin e një komiteti arsimor për problemin e shkollimit të shqiptarëve në ato lloje shkollash që nuk ekzistojnë në Luginën e Preshevës.
< 12 |
faqe - 13 - |
14 > |