Konventa mbi të drejtat e fëmijës (CRC): Dallime mes rishikimesh
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 4.494:
pakicave jane edhe shkollat e shumta publike, apo private qe funksionojne per
shkollimin e femijeve te pjestareve te ketyre pakicave.
*550. Edhe romet ne Shqiperi kane mundur te ruajne gjuhen e tyre tradicionale,
te cilen e flasin ne mjedisin e tyre. Romet e shkruajne gjuhen e tyre ne raste teper
te rralla, pasi ne Shqiperi nuk ka patur shkolla romesh.
*551. Gjuhen e tyre tradicionale, te cilen e flasin ne mjediset e tyre, e kane ruajtur
edhe arumunet. Ajo eshte ruajtur me shume e me mire veçanerisht ne grupet
kompakte, qe jetojne ne fshatra dhe, deri diku, ne brezin e vjeter dhe te mesem te
atyre qe jetojne ne qytete.
*552. Veshtrim i shkurter historik i pakicave kombetare qe jetojne ne Shqipe ri.▼
▲552. Veshtrim i shkurter historik i pakicave kombetare qe jetojne ne Shqipe ri.
Ne Shqiperi tradita historike ka ecur ne rrugen e njohjes si pakica kombetare te
atyre pakicave qe kane nje komb ame, me te cilin kane karakteristika te
Line 4.508 ⟶ 4.507:
besimin fetar etj. Si pakica te tilla jane konsideruar pakica greke, maqedonase dhe
malazeze. Romet dhe arumunet jane njohur dhe respektuar si pakica linguistike.
*553. Pakica kombetare greke
Ne jug te Shqiperise, ne kufi me Greqine, jeton nje popullsi greke, qe perben
pakicen kombetare me te madhe ne numer. Sipas te dhenave nga Regjistrimi i
Line 4.514 ⟶ 4.513:
58.758 banore. Pjesetaret e ketij komuniteti jetojne kryesisht ne rrethet
Gjirokaster, Sarande dhe Delvine.
*554. Pakica kombetare maqedonase
Pakica kombetare maqedonase ndodhet e perqendruar ne zonen e Prespes. Kjo
zone eshte e shtrire ne skajin juglindor te Shqiperise, ne kufi me ish Republiken
Jugosllave te Maqedonise dhe Greqine. Siperfaqja e zones se Prespes eshte 213.9
km2. Popullsia e kesaj zone eshte 4.878 banore, qe do te thote 240 banore per km 2
*555. Pakica kombetare malazeze
Pakica kombetare malazeze eshte e perqendruar kryesisht ne disa fshatra te vegjel
ne zonen e Vrakes (fshatrat Gril, Omaraj, Borici i Vogel), ne veri te qytetit te
Line 4.528 ⟶ 4.527:
pakice perbehet nga rreth 2000 vete dhe ka ruajtur kompaktesine e vet si pakice
kombetare, gjuhen, kulturen, fene, traditat e shtetit ame etj.
*556. Romet
Te dhena stastistikore lidhur me numrin e romeve qe jetojne ne Shqiperi,
mungojne, pasi nje regjistrim i pergjithshem i tyre nuk eshte bere asnjehere. Ata
Line 4.538 ⟶ 4.537:
ulet jetese. Ne nje kuptim, çeshtja e romeve paraqet probleme te njellojta me ato
qe shtrohen ne shkalle rajonale.
*557. Arumunet
Midis pakicave, ne Shqiperi jetojne edhe arumunet (te njohur kryesisht si vllehe).
Trevat shqiptare, ne hapesira dhe ne kohe te caktuara, kane ndjere popullimin e
nomadeve arumune. Per here te pare te dhenat per numrin e pakices arumune ne
Shqiperi jepen ne regjistrimin e vitit 1950. Ne kete regjistrim shenohen 2381
banore te popullsise vllahe. Kurse, ne regjistrimin e vitit 1955, numri i popullsise
vllehe rezulton ne 4249 banore. Ne regjistrimet e mevonshme nuk rezultojne me
te dhena per numrin e arumuneve ne Shqiperi.
*558. Me qellim ruajtjen dhe forcimin e identitetit kulturor te pakicave kombetare
dhe qe ato te jene ne kontakt te vazhdueshem me zhvillimet politike, shoqerore,
ekonomike e kulturore dhe jo vetem me ato brenda vendit, por edhe me ato ne
fushen nderkombetare, legjislacioni shqiptar parashikon akses te plote n e gjuhen e
tyre amtare, si ne median e shkruar, ashtu edhe ne ate elektronike.
*559. Liria e shprehjes, sikurse parashikohet ne Konventen “Per mbrojtjen e te
drejtave dhe lirive themelore te njeriut” te Keshillit te Evropes, perben nje te
drejte themelore kushtetuese ne Shqiperi. Neni 22 i Kushtetutes garanton lirine e
Line 4.561 ⟶ 4.559:
shkruar ne gjuhen amtare. Shtypi i pakicave kombetare, ashtu si edhe i gjithe
shtypi ne Shqiperi, nuk i nenshtrohet censures paraprake.
*560. Aktualisht pakica greke, qe jeton ne rrethet e Gjirokastres, Sarandes,
Delvines etj, ka keto revista e gazeta : “Lajko Vima”, gazete qe e ka zanafillen e vet
qe nga viti 1945; “I Foni tis Omonias” (Zeri i Omonias), e perjavshme; “2000”,
Line 4.568 ⟶ 4.566:
fshat. Gjithashtu, ne zonen e kesaj pakice hyjne nga Greqia dhe 15 tituj te tjere
gazetash e revistash ne gjuhen greke.
*561. Shtypi maqedonas dhe ai malazez gjithashtu, vjen pa asnje pengese ne
pakicat maqedonase, apo ate malazeze ne Shqiperi. Arumunet kane gazeten e tyre
“Fratia - Vellazerimi”, e cila del njehere ne muaj ne gjuhen shqipe dhe ate
arumune.
*562. Akses ne median elektronike, pakicave kombetare u garanton ligji nr. 8410,
date 30.09.1998 “Mbi Radio Televizionin Publik dhe Privat ne Republiken e
Shqiperise”. Ligji shpall lirine e veprimtarise se radio -televizionit dhe pavaresine
editoriale te tyre (neni 4 dhe 5).
*563. Ne nenin 39 te ligjit te siperpermendur ndalohet “transmetimi i programeve
qe nxisin dhunen, luften agresive, urrejtjen kombetare dhe raciale” etj, ndersa ne
nenin 36 parashikohet qe “programet radiotelevizive te respektojne dinjitetin
Line 4.585 ⟶ 4.583:
nderkombetare qe ka nenshkruar Republika e Shqiperise dhe diversitetin fetar
shqiptar”
*564. Kurse ne nenin 37 thuhet: “Perdorimi i gjuhes shqipe eshte i detyruar per
te gjithe programet, perveç veprave muzikore me tekst ne gjuhe te huaj,
emisioneve per mesimin e gjuheve te huaja, emisioneve drejtuar posaçerisht
Line 4.593 ⟶ 4.591:
stacioneve lokale radiofonike apo televizive nga pjestaret e pakicave kombetare ne
gjuhet e tyre amtare, eshte e garantuar.
*565.Sipas Kushtetutes (neni 14) gjuha zyrtare ne Shqiperi eshte gjuha shqipe.
Keshtu qe i gjithe dokumentacioni ne organet e pushtetit qendror dhe organet e
njesive administrative te pushtetit lokal perpilohet ne gjuhen zyrtare. Ndersa
Line 4.600 ⟶ 4.598:
keto autoritete ne shumicen dermuese jane minoritare, sipas zgjedhjes se tyre te
lire mund te behet ne gjuhen amtare.
*566.Neni 28, pika 1 te Kushtetutes, parashikon se kujtdo “qe i hiqet liria, ka te
drejte te njoftohet menjehere ne gjuhen qe ai kupton, per shkaqet e kesaj mase, si
dhe per akuzen qe i behet”. Ndersa ne nenin 31 te saj, pika c, parashikohet se gjate
procesit penal kushdo ka te drejte “te kete ndihmen pa pagese te nje perkthyesi,
kur nuk flet ose nuk kupton gjuhen shqipe”.
*567.Kodi i Procedures Penale ne piken 2, te nenit 8, parashikon se ne te gjitha
fazat e procedimit gjyqesor “Persona qe nuk dine shqip perdorin gjuhen e tyre
dhe, me anen e perkthyesit, kane te drejte te flasin e te marrin dijeni per provat e
aktet, si dhe per zhvillimin e procedimit”.
*568.Gjithashtu, neni 98, pika 2, lidhur me perpilimin e akteve te procedures
penale, parashikon se “Personi qe nuk flet gjuhen shqipe pyetet ne gjuhen amtare
dhe procesverbali mbahet edhe ne kete gjuhe. Ne te njejten gjuhe perkthehen
aktet procedurale, qe jepen me kerkese te tij”.
*569.E drejta per te deponuar ne gjuhen e vet i njihet edhe nje deshmitari ne
proces. E drejta per perdorimin e gjuhes se tyre apo e perpilimit te akteve ne
gjuhen e tyre amtare, u njihet personave qe nuk dine gjuhen shqipe edhe ne
procesin gjyqesor civil.
*570.Ne nenin 27 paragrafi i dyte i Kodit te Procedures Civile parashikohet se
“Personat qe nuk dine shqip perdorin gjuhen e tyre. Ata marrin dijeni per provat
dhe per gjithe zhvillimin e gjykimit me ane te perkthyesit”. Ndersa ne nenin 116,
Line 4.623 ⟶ 4.621:
gjuhen shqipe ose per perkthimin e dokumentave te shkruara ne gjuhe te huaj,
therret perkthyesin”.
*571.Se fundmi, sipas nenit 5 te ligjit nr. 8328, date 16.04.1998, “Mbi te drejtat dhe
trajtimin e te denuarve me burgim”, “trajtimi i te denuarve nuk duhet te kete
diskriminim per shkak te seksit, kombesise, races, gjendjes ekonomike dhe
shoqerore, pikpamjet politike dhe besimeve fetare”.
*572.Rregullorja e Burgjeve te Republikes se Shqiperise, miratuar me Vendimin e
Keshillit te Ministrave nr.96, date 09.03.2000, ne nenet 13, 45, 53 dhe 63,
gjithashtu parashikon njoftimin e personave te denuar ne gjuhen qe ata kuptojne
Line 4.634 ⟶ 4.632:
burgosurve etj. Te gjitha te drejtat e parashikuara me siper vlejne edhe per femijet
qe i perkasin minoriteteve etnike, kulturore, fetare, apo gjuhesore.
*573.Pjesetaret e pakicave kombetare qe jetojne ne Shqiperi jane te lire te vendosin
dhe mbajne emrat dhe mbiemrat e tyre sipas traditave ne gjuhen e tyre dhe
gezojne te drejten e njohjes zyrtare te tyre. Regjistrimin e emrave te tyre dhe te
anetareve te familjeve te tyre, pjestaret e pakicave kombetare e bejne ne Zyrat e
Gjendjeve Civile te Bashkive apo Komunave ku ato jetojne.
*574.Sipas ligjit, regjistrimi ne regjistrat e Zyres se Gjendjes Civile behet nga
nepunesi i kesaj zyre sipas prononcimit fonetik prej tyre, por gjithmo ne mbi bazen
e ortografise te alfabetit latin, sikurse shkruhet gjuha shqipe, qe eshte njekohesisht
Line 4.649 ⟶ 4.647:
marredheniet e tyre me pjesen tjeter te administrates publike dhe institucioneve te
tjera te ndryshme ne Shqiperi.
*575. Ne Shqiperi eshte bere dhe behet kujdes i veçante e i vazhdueshem per
arsimimin e pakicave kombetare. Ne Kushtetuten e Republikes se Shqiperise ne
nenin 20, ne paragrafet 1 dhe 2, per pakicat kombetare thuhet: "Personat qe u
Line 4.656 ⟶ 4.654:
perkatesine e tyre etnike, kulturore, fetare e gjuhesore. Ata kane te drejte t'i ruajne
e zhvillojne ato te mesojne dhe te mesohen ne gjuhen e tyre amtare".
*576. Te drejta te barabarta per te gjithe ofron edhe legjislacioni ne fushen e arsimit.
Neni 3 i ligjit nr. 7952, date 21.06.1995, “Per Sistemin e Arsimit Parauniversitar”,
garanton te drejta te barabarta per te gjithe shtetasit “per t’u arsimuar ne te gjitha
Line 4.662 ⟶ 4.660:
kombesia, gjuha, seksi, feja, raca, bindjet politike, gjendja shendetesore dhe niveli
ekonomik”.
*577. Arsimimi pakicave kombetare perfshin tre nivele shkollimi, njesoj si edhe
per shqiptaret: ai parashkollor, 8 -vjeçar dhe te mesem te pergjithshem. Ne vitin
1998, ne shkollat e pakicave u futen edhe lendet e reja: Njohuri per Historine e
Popullit Grek dhe Njohuri per Historine e Popullit Maqedon.
114
*578. Ne shkollat 8-vjeçare te te dy pakicave, per vitin shkollor 2000-2001,
mesojne gjithsej 1845 nxenes, qe perbejne 0,37% te te gjithe nxenesve te arsimit 8-
vjeçar dhe japin mesim 297 mesues gjithsej, nga te cilet 267 jane minoritare.
*579. Gjithashtu, ne zonen ku jeton pakica kombetare greke dhe ajo
maqedonase, funksionojne 35 kopshte me 628 femije. Ne keto kopshte per femijet
kujdesen 43 edukatore minoritare. Raporti nxenes-mesues, per te dy pakicat, eshte
| |||