Pepili/Ra Berati

Parathënie e nxjerr nga: RA BERATI

Biblioteka
Biblioteka KOMPLETE VEPRASH

Redaktor
Nazmi Rrahmani

Kopertinën e punoi
Salih Lutolli

Bilal Xhaferri
RA BERATI
Roman

Ndërmarrja Botuese
Rilindja
Prishtinë
1995

Bilal Xhaferri · RA BERATI
Botues · Ndërmarrja Botuese "RILINDJA"
Redaktor teknik · Abdullah Konushevci
Përpunimi kompjuterik · DrilaSoft
Tirazhi 1 000 copë
Prishtinë, 1995
PROGRAF, Prishtinë

DY FJALË TË BOTUESIT ...

Shtëpisë Botonjëse "Rilindja"

Prishtinë

Të dashur shokë,

Unë që ju drejtohem me këtë letër jam një letrar i ri shqiptar, me banim në Shtete e Bashkuara të Amerikës. Në këto vitet e fundit kam botuar dy libra, - një përmbledhje me tregime të titulluar "Njerëz të rinj, tokë e lashtë" dhe një përmbledhje me poezi të titulluar "Lirishta e kuqe", kurse sivjet përfundova vëllimin e parë, - në dy pjesë, - të romanit "Ra Berati" të cilin po jua dërgoj juve bashkë me këtë letër, duke shpresuar se mund ta botoni.

Tema e këtij romani është marrë nga historia e kohës së Skënderbeut, kohë e cila ka qenë ndoshta më e lavdishmja në tërë historin mesjetare të Evropës, por që në prozën tonë letrare ka mbetur pa u lëvruar gjerësisht.

Në librin tim unë kam kapur momentin dramatik të rënies së kalasë së Beratit, që ka qenë humbja më e madhe e shqiptarëve në ato 25 vite luftrash të pandërprera. Arsyeja që kam kapur pikërisht këtë moment, është se kam dashur ta vë në dukje ç´ka qenë më esenciale në periudhën e Skënderbeut: qëndresën e popullit. Qëndresa, kjo është një karakteristikë jo vetëm e atyre viteve, po e tërë historisë mijvjeçare të popullit tonë, të cilit, ashtu siç i është dashtur të qëndrojë e të luftojë në fushën e luftës, ashtu i është dashtur të qëndrojë, sidomos atëherë kur e ka humbur luftën, duke provuar me këtë qëndresë vitalitetin e tij, kurajon dhe burrërinë e tij, durimin e tij në kushtet e rënda të të mundurit dhe dëshirën e tij të ligjëshme për të jetuar i lirë në vendin e ti.

Unë nuk e di nëse ja kam arritur dot qëllimit apo jo. Në qoftë se libri im do të ketë fatin të vihet në dorën e lexuesit kosovar, e lë në gjykimin e atij lexuesi që ta çmojë vlerën e veprës time modeste.

Po shtoj më në fund, - në qoftë se ju do të isht të interesuar ta dinit, - se unë nuk jam i impliuar me asnjë grup apo parti politike në emigracionit shqiptar. Dua të shtoj, gjithashtu, se unë nuk jam komunist. Në përpjekjet e mia të afërta letrare kam menduar një përmbledhje me tregime nga jeta e sotshme e popullit kosovar. Për të mbledhur materialet që do të më duhen të shkruaj këtë përmbledhje, shpresoj të vij për një vizit në Kosovë vitin e ardhëshëm.

Mbetem në pritje, me besim se do të marr një përgjegje nga ju.

Përshëndetje shoqërore

Boston Nënshkrimi B.Xh

13 shtator '71

faqe1

faqe
- Ra Berati -

faqe2

Të dhëna PEPiL

Personazhe

Lekë Balsha, një oficier i ri i gardës.

Mollos Baderi (kumbar Mollosi), një veteran i Gjin Bue Shpatës në luftratë shqiptare kundër grekëve dhe serbëve i cili para luftës kundër osmanëve kishte marrë në zotim Kullen Kukle e cila shërbente si vend strehim për kalimtarët.

Martin Ubini, një rreshter kapetanit Strez Sokoli.

Strez Piroli (edhe Strez Sokoli), një kapetan i cili e mbledhë ushtrin e shkapërderdhur pas ramjes së Beratit.

Axha Vrana, një dugagjinasi plakë nën armë.

Eli (Elena), një jetime e bukur dhe e mbetur vetëm në botë. Ajo shërbente në Kullë dhe ishte nën mëshirën e Zugos me simpati për Marashin.

Zuko - ish-ushtarë, druvar.

Marashi (i vëllau i komandantit), është një figur e ushtarit gjakënxehtë dugagjinas

Mamica, gruaja e Muzak Topisë.

Gudo Boroka, ushtarak.

Gjergj Pellini - Imzot abati i manastirit të Shën Mërisë së Rotecit, - gjithnjë brengosej për fatin e Sterz Pirolit

Ajkuna - mbesa e Mamicës, një e re nga mosha.

Serafina - kositësija

Vlladeni - kalimtar i Kullës

Gobili - kalimtar i Kullës

Tanushi - kalimtar i Kullës

Kamani - kalimtar i Kullës

Marka Arusha - një ish-ushtarak dugagjinas

Vinçensi - një ushtarak.

Shën Gjergji - ?

Boro Boriga - kalorsë

Pali - kalorës

Lorenci - kalorës

Toponime

Rrapi i Kullës Kukle, është objek mbi të cilin figurat në mënyrë simbolike përkujtonë zanafillen shqiptare.

Arta - qytet nën Gjon Bue Shpatë të cilin donin ta merrnin napolitanët, grekët dhe serbët.

Çamria - krahina ku gjendej qyteti Arta.

Tatpjeta e Çorogjafit

Lugina e Ujit të Zi

Lumi Osum

Mbizgëbonj

Shprehje:

Koha e Nuhut - ?

Marashi: "Do ia derth zorrët atij". Për kryqin e Krishtit. Do ta bëj të kafshojë dheun me dhëmbë.

Ajkuna: "Pse ka dy krena shqiponja e flamurit të Kastriotëve?"

Ushtarët: Mos kosit kositës; mbi varrin tim të humbur; Mos kosit kositës; mbi sheshe e Ujmirës; ku mbijnë fille trifilesh; dhe lulekuqe plage.

Ajkuna: "Xhin-xhin-xhin bënë orrolli dhe eshka nxjerr një erë më të ëmbël se era e manushaqës".

Mamica: - Cilët turq?
Axha Vranai: - O turqit e Turqisë.

Axha Vranai: "... thanë se ata janë një ushtri e madhe...sa Kashta e Kumtrit..."

Abati: "Nuk u gjendën akoma gjëkundi plaka të tjera që ´i merrnim me vete?"

Marashi: "Oje, vëlla!"

Vigani: "Hapu, se të thera. Qëndroni e luftoni ju që na qenki kaq trima. Ne s´kemi punë në këtë ferr. Hapu nga rruga!"

Strezi: "Ç´mi hap ashtu sytë, porsi nonjë buf!"

Strezi: "...Na pritni deri te Ylli i Karavanëve."

Leka: "... Se të gjitha gratë e botës që mbeten udhëve, më takon mua t´i shoqëroj, nuk e di se për ku, prapa diellit..."
Mamica: " Jam e shoqja e Muzak Topisë. Jam e motra e Gjergj Kastriotit!"
Leka: " Më quajnë Lekë Balsha, zonjë bujare!"

Strezi: Vijn për të na kthyer vizitën.
Italiani: De kush e paguan çmimin e këtyre vizitave?

Zugua: O kapedan! Pa, dale, dale!

Mollosi: "Kur të kam sharë unë ty, moj bukë, që më harrove kaq ditë?"

Zugua: Nuk jam i keq sa të dukem ty.
Eli: Më i keq s´ka si të jetë njeriu.

Eli: Më nuk do më rrahësh.
Zugua: Po ndenje urtë, s´kam pse të rrah.

Eli: S´ka gajle që më ke rrahur.
Zugua: Ai që të rreh të do, ai që të fërkon e të ledhaton nuk të do.
Eli: Atëherë, ti mua edhe më do edhe nuk më do.

Eli: E ke parë Skëndrbeun ti?
Zugua: Domosdo, e kam parë. Si të mos e kem parë! Skënderbeu? Si një luftë!

Eli: A është e vërtet që e çan me një shpat kalin bashkë me gjithë kalorësin?
Zugua: Mos ke dëgjuar që ai mund edhe të hidhet nga një grykë e malit dhe të kapërcej në anën tjetër me një kërcim të kalit?
Eli: Po, ai ka pirë gji t Zanat e malit, si Muji.

Ushtari: "Çudi në ç´qafë delikate mbahej e mbërthyer kjo kokë e madhe!"
Oficieri i i: Llesh, more buall kënete! - hiqe ore atë kafkë nga shtiza"
Dikush: "Më lart se kaq nuk është ngritur nonjëherë koka e pashait që të shihte fushën e luftës!"

Martin Ubini: "Mos e rrih ashtu gomarin, ore mik, se ai është i vogël e ti je më i madh se ai"
"Hej, të djegtë macja shtëpinë, moj gjyshe"
... ja tek i ke gati - ... brom! ... t´u tursha! ... Të pritsha e të paça!
Ore tungjatjeta. Ç´janë këto brroçulla që na thua?
"Gjëndu, gjëndu gjëri i huaj, se nuk kam me se të paguaj..."
"Ruaju se mos të ngul dhëmbët pas qafe kali, ore tungjatjeta"
Zjarri është vëlla me gjakun

Ajkuna: Pse ka arusha në det?
Marin Ubini: Për qenër e për derra, po, kam dëgjuar që ka. Them se edhe arinj do të ketë.

Martin Ubini: Përparase të vinin turqit, ne shtegtonim me delet toa deri në Selanik të Greqisë e arrinim edhe deri afër Konstandinopolit. Atje dimëronim në kullotat buzë deteve. E di ti? Deleve n ëato vise nuk u japin fare krypë, se barin e lag vesa e krypur e detit.
Pa shikoni sa të bukura janë këto greke.
Vajat: Turq e grekë qofshi, për veten tuaj se ne nuk jemi.

Abati: Na paska blatuar perëndesha Diana një sorkadhe?

Strezi: Cilin Lekë?
Ajkuna: Lekën. Lekë Balshën, ... e kam kusheri... Budallai
Strezi: U suall keq?
Ajkuna: Po, de ...

Ajuna: "Ky e do më shumë garden e tij se mua"

Gjergj Kastrioti: "Këto katër këmbë kali janë këmbët e fronit të principatës time. Këto janë kolonat ku mbështete ushtria ime dhe populli im. Luftën time e bëjnë këta malësorë dhe fshatarë dhe kjo luftë bëhet për këta malësor e fshatarë, jo vetëm për ty e mua, Marin Spani!"
Leka: U vendosë që Strez Pirolit, nga fisi i egër e barbar i Pirolëve të Dugagjinit, t´i jepet komanda e një kolone. Ti vëlla je nga ata të paktët që, në humbjen e Beratit, dolën fitimtarë të mbuluar me lavi... Ti..."
Thonë se krisi e iku - Të tradhëtoj Moisi Golemi?
Ti e di Strez, Tanushi është flamur i bardhë ...

Axha Vranai: Ne jemi ushtarë. Ne nuk mund të tradhtojmë.

Shprehje nga Pjesa e II-të

Demosteni: "Unë nuk dua t´i siguroj Greqisë dhe popullit një skllavëri të lumtur!"

Skënderbeu: Erdhi?
Hamza: Pati nderin të vijë, kështu më tha "kam nderin" ju gjegja "qofsh me nder.."
Skënderbeu: Më shumë nga ç´është e prishur kjo punë, ti nuk e prish dot, o Hamza.

Antonio Venerini: Kur të kthehem në Vendedik, do t´u them njerzëve: "Unë e pash Skendërbeun!"
Skenderbeu: "... të mundur e të dëshpëruar.
Antonio Venerini: Marr pjesë me pikëllim në plagën dhe në dëshprimin tuaj.
Hamza: Ne nuk kemi nevojë që të rënkojnë e të qjnë të tjerët për plagët e për dhembjet tona.