Pepili/Prapë Vdekja
< Pepili
Parathënie e nxjerr nga: PRAPË VDEKJA 3
Biblioteka |
Jusuf Buxhovi |
Jusuf Buxhovi · Prapë vdekja (libri i tretë) |
Prologu apo përsëritja
- Kur u dëgjuan trokitjet në derë, nata e në të sosur. Ndjena e trishtimit më mbush me të dridhura. Prapë po më kërkojnë...Prapë ata...Prapë...Fjalët që po më derdheshin papërmbajtshëm nuk ishin të zonjat ta mundnin trokëllimën që vinte nga jashtë. Gjatë kohë mbajta veshët të mbërthyer, thuajse dëshiroja kështu ta mashtroja vetën. Një çast mbylla sytë dhe ndolla gjumin, që m´u prish frikshëm, i bindur se do të ndihesha më i qetë në pafundësinë e trajtave kaotike që më shfaqeshin, kur shkëputesha nga realiteti. Kur e mora veten paksa dhe pashë se drita e dobët e ferkut të mëngjesit ua kishte zbuluar konturet xhepurinave që më rrethonin, mora rrugën e derës, me hapat tunxh dhe kokën të mbërthyer nga një marramendje që më kërcënonte të më përmbyste. Megjithatë, hapësirën deri te dera e përballova disi, por ishte dora ime e djathtë, që kishte mbetur si e ngjitur për rezën e ftohtë të derës. A thua isha molisur aq sa të mos kisha forcë as për një veprim fare të lehtë, apo kishte ndodhur ajo së cilës i frikësohesha më së tepërmi, që pjesë e mia të trupit të mos më dëgjonin? Isha gati të besoja dëshpërueshëm se përnjëmend isha tërësisht i thyer, kur dora ime bëri lëvizjet e duhura nga e djathta dhe dera u hap me lehtësi, si të mos kishte qenë e mbyllur. Nga jashtë, ajri i freskët dhe lagështia që m´u përplas furishëm kraharorit, sikur më bindi se ende përmbahesha, Djersët që nuk më rridhnin më dhe drithmat, që më nuk më ngjethnin mishtë, e pohonin këtë.
- "Ka njeri të gjallë, apo të gjithë kanë ikur në atë botë?!..."
- Zëri më vinte lutës dhe fare i njohur. Po ma thoshte emrin.
- "Jam, unë, Profesori...Hape, se ngriva, o biri i Nazmiut".
- Fjalët e fundit më vunë në një aso lëvizje, sa hapësirën pesëdhjetë hapash nga dera e shtëpisë tek ajo e oborrit, e kalova vetëtimthi. M´u bë se për herë të parë po lija kufijtë e botës së ndaluar, në hapësirën e së cilës isha sjellë gjatë gjithë jetës, pa guxuar ta kapërceja. Përmendja e emrit të tim Eti, pas gjithë atyre vitesh, mund të paralajmëronte njësoj fundin ose fillimin tim. Sido që të bëhej, hetova se nuk isha i gatshm t´i shtrohesha asaj që do të ndodhte. Mbase ndjenja e nënshtrimit të plot që më mbërtheu posa ndjeva emrin e tim Eti, më kishte liruar nga frika e trishtimi, që m´u shfaq çastin që jehuan trokitjet e para në derë. Megjithatë, unë dëshiroja fundin, atë fund që do të më bashkonte me tim Et dhe me Vjollcën, pra me të vdekurit. Tekefundit, ç´isha unë, pos një kufomë e dënuar t´i barten eshtrat e vet... I bindur se çdo gjë kishte marrë fund dhe se isha në rrugë t´u bashkohesha shpirtrave të dashura, me të cilat kisha bashkëjetuar pareshtur, zura t´i përfytyroja takimet që i kisha fare pranë. Im Atë mund të më priste në një hapësirë të rrethuar nga një tis i hollë mjegulle, ndërsa Vjollca mund të ndodhej në majën e ndonjë bregu të shkëputur, i cili mund të notonte mbi ca re të përflakura. Bah. oshëtima, mjegulla dhe retë e përflakura! Ç´trishtim! Më dukej se im Atë nga hapësira e rrethuar me tisin e hollë të mjegullës thoshte diçka që lidhej me fillimin e një loje, e cila nuk kishte të sosur. Desha t´i thosha ta linte lojën, ngase prej saj më kishte ardhur shpirt në fyt, por ai, brenda rrethit të mjegullës ikte, e ikte dhe Vjollca në majën e bregut të shkëputur, i cili notonte midis reve të përflakura... Nga përfytyrimi dëshpërues më nxori një zë, që vinte si thekamë nga jashtë. Si të isha liruar nga një barrë e rëndë, shkrepëtiva nga dera dhe e hapa furishëm. Ndjeva se dikush m´u përplas në kraharor dhe se nga ajo përplasje që të dy ramë përtokë. Një copë herë mbetem të shtrirë, sikur me kotësinë shurdhe përmbi. Vetëm frymëmarrjet tona të vështirësuara sikur i kundërshtonin fashës së çuditshme të mbërthyer nga lagështia e mëngjesit të zymtë vjeshtor.
- "Ç´po më shkuaka mjeti në një ditë të tillë!", ndjeva të thoshte ai që rrinte shtrirë pranë meje, për të cilin isha tashmë i bindur se ishte Profesori plak, miku i tim Eti. "Çudi! Ende po bikan daullet e funeralit?"
- "Daullet do të bien ashtu siç kanë rënë gjithmonë... Të vdekurit do t´i varrosin, jo vetëm se e don puna, por edhe pse të tokës ishin, nga ajo u ringjallen dhe asaj do t´i kthehen në mënyrë që të ringjallen dhe të rikthehen prapë".
- Një copë herë fola gjithë kllapuritje për daullet dhe varrmihësit e palodhshëm, pa ditur se pse i thashë ato fjalë dhe pa qenë i sigurt se ishin ato mendime të mia, që më qepeshin ndonjëherë shkëputshëm për të krijuar kuptime të ngatërruara, të cilat më molisnin. Ato ishin pjesëza të huaja, të cilat më hynin jo rrallë padiktueshëm në kok si mesazhe që nuk soseshin kurrë. Duket se fjalët që i thashë, Plaku nuk i kishte dëgjuar fare dhe kjo më ngushëlloi paksa. Dikur ai më tha se ishte aty për të biseduar për njëfarë libri që ai e quajti libër i fatit. Nuk është kjo kohë e librave, i thashë, ndërsa ai ma ktheu se edhe im Atë dikur i kishte thënë se librat shkruhen pasi të varrosen personazhet e tyre... "Unë nuk merrem me libra", ia ktheva, por e di se ata janë herezi... Këtu heretikë i kanë shpallur që moti ata që shkruajnë dhe ata që lexojnë..." Ai heshti cazë dhe , pasi ngrit ngadalë, prapë zuri në gojë tim Atë bashkë me emrat e disa kronikave që ua linte përgjysmë.
- "Po hyjmë në kohën e akullnajave dhe do të ngrijmë bashkë me mendimet tona... A nuk po e heton këtë?", i thashë.
- Ai më shikoi mëshirueshëm dhe ma afroi dorën që të ngrihesha. "Duhet t´i ikim mërdhimit", më tha.
- Në dhomë kishin mbetur ende pjesët e natës. Sendet më shpërfaqeshin të shumëtrajtëshme dhe të ngatërruara si asnjëherë, sikur me plaçkurinat t´i kishin ndërruar vendet.
- "Mos e ndizni dritën!", më tha ai, kur po i afrohesha llambës së ngrënë. "Gjysmëterri u shkon ngjarjeve të papritura... Drita e plotë sikur m´i turbullon sytë dhe m´i shkapërderdh mendimet..."
- Ngrohtësia e dhomës po më lironte nga gjendja e ankthit. Tash po e shihja Plakun më mirë dhe fytyra e tij e mprehtë më kthente në kohën e hershme ë fëmijërisë, kur vinte te ne dhe në verandën e vogël prej nga shihej qyteti i futur ka kodrina ku bisedonte me tim Atë. Bisedat e tyre ishin të gjata dhe shoqëroheshin gjithnjë me shfletimet e disa letrave, që Profesori i nxirrte nga zarfet e shumta, që i mbante me vete. Çuditërisht vura re se Profesori nuk kishte ndryshuar aspak. Vallë, kishte jetuar në një hapësirë jashtë kohe, apo ishte vetëm një frymë që kishte dalë nga varri për të sjellë ndonjë porosi të domosdoshme? Dyshimin tim, se mund të ishte përnjëmend ndonjë shpirt, ma shtuan kllapuritjet e tij për takimin me dikë para njëqind apo pesëqind vjetësh, që ai e përsëriti disa herë. Dikur m´u duk se më tha diçka për një bisedë që kishim bërë njëqind e sa vjet më parë në verandën tonë dhe se ajo bisedë lidhej pikërisht me çështjet e përsëritjes dhe të ripërsëritjes. Pra, siç tha ai ngulmueshëm, biseda jonë duhej doemos të kishte pikënisje përsëritjen e së njëjtës... Ai më tha se po të mos ndodhte përsëritja e së njëjtës, ne nuk do të takoheshim as sot, e as që do të takoheshim nesër apo pasnesër, as pas njëqind apo një mijë vjetësh... "Atëbotë të pata folur për një libër që lidhet me fatin dhe pjesët e tij që duhet të plotësohen gjithsesi, por që ato pjesë gjenden të përmendura nëpër varreza, nëpër katakombe dhe janë të kreshpëruara nëpër kohë të ndryshme me kuptime po ashtu të ndryshme... Ti më pate thënë se zogjtë nuk fluturojnë hapësirave të vdekura, e unë ë pata thënë se është diçka si frymë apo shpirt i përsëritshem që krye njëqind apo krye një mijë vjetësh kalon atyre hapësirave për t´i dhënë vdekjes jetë... Kësaj i thonë ringjallje dhe ne kemi fatin apo fatkeqësinë, krejt një, që t´u takojmë këtyre lëvizjeve... Mbase ti do të thuash ndonjë fjalë që nuk e kupton, por kjo nuk prish punë, ngase ne do të jemi dëshmitarë të përmbylljes, ku fundi është fillim dhe fillimi është fund..."
- Kur m´i tha këto, Plaku heshti pak, e pastaj, ngadalë, nga qesja e linoleuës, nxori lerat e grisura dhe m´i hodhi përpara. "Janë nga hapësira e vdekjes", më tha me një zë të akullt, i cili m´i ktheu drithmat. E nxori një qiparis... "Ishte koha që ta thoshin të vërtetën që e mbajtën gjatë kohë të mbyllur në tokën e zezë... E di se zhvarrosja e tyre varros diçka tjetër... Ky proces do të përsëritet... Ata të komunales, kur m´i sollëm letrat e futura shkel e shko në qeset e linoleumës, kishin qëndrim nënçmues ndaj tyre dhe ndaj meje, sikurse të tjerët që kanë qëndrim të tillë ndaj tyre, Hetova se ndienin kënaqësi të pashoqe, që ata m´i hodhën para dhe si me një gojë më thanë se puna e tyre e përditshme i ballafaqonte me gjithfarë hedhurinash të pavlefshme, andaj është fare e natyrshme që edhe ato dikush t´i kishte futur kalabosh në tokë, ngase e kishin lodhur marrëzitë. I gjori, ka pasur frikë se dikush mund t´i gjente në shportë, ndaj i ka varrosur i bindur se nuk do t´ia prishin kurrë askujt qetësinë. Por, ç´e do që as toka e shkretë nuk i do hallakatjet... Kështu më thanë dhe shkuan Unë e dija se ato nuk shin hedhurina as gjëra të rëndomta, por mund të ishin amanete të jashtëzakonshme apo porosi shpirtrash, me të cilat duhej të merresha vetëm për vetëm. I ndodhur para një sfide të paparë, mbylla dyer e dritare dhe hapa qeset e linoleumës. Erdhi koha jonë, koha e shpirtrave, thashë dhe rashë aty për aty në një gjendje transhendente. Ç´mrekulli! E vura re se kaloja nga koha në kohë, nga shekulli në shekull; takoja njerëz që më rrëfenin gjithfarë ndodhish, e ç´është më e rëndësishme, kuptoja rrjedhën e ngjarjeve ndryshe për ndryshe nga ajo që thuhej e shkruhej për to... Ndodhesha në një arenë përmasash përrallore, ku aktrohej, ku llomotitej, ku qahej e çirrej, ku bëheshin gjithfarë mohimesh e pohimesh, e mbi të gjitha, ku sekush dilte nga vetvetja, për t´u liruar ose nga pjesa e huaj, ose nga ajo që asnjëherë nuk ishte kuptuar... Çmos thuhej e bëhej, ndërsa unë fluturoja shlirshëm ngado dhe kudo, takoja të njohur e të panjohur, të cilët silleshin ndaj meje sikur nuk më vërenin...
- Në një këndë gjysmë të errësuar, hijet që kridheshin, më thanë se janë personazhet e mia, që i kisha projektuar kur ëndërroja të bëhesha shkrimtar... Na dënove tmerrësisht, më thanë... Nuk na përfundove... Ka kohë që u takojmë qenieve që nuk kanë identitet e as fuqi të mëvetësohen... E dënova edhe vetën, u thashë, ngase mbeta në gjysmë të rrugës...
- Nga fundi i kësaj bredhëritjeje, kur arena dukej e heshtur dhe aktorët e saj kishin rënë në një kllapi të çuditshme, takova tët Atë që rrinte i menduar. Aktorët do të çlodhen pak për të vazhduar të njëjtën... Kur të kthehesh atje u të gjallët janë të vdekur e të vdekurit janë të gjallë, ndoshta do të pajtohesh me ato që t´i pata thënë njëherë për domosdonë e dëshpërimit, kur kuptohet e vërteta dhe ndodh vetënjohja... Ata që nuk e kuptojnë mashtrimin dhe nuk pendohen, do të mbesin përgjithmonë në rrethin e sëmundjes së shpirtit, aty ku fillimi është fund e fundi është fillim... Kur m´i tha këto yt Atë, u kthye në një tis mjegulle që kaloi në skenë dhe u shpërbë sipri atyre që rrinin të përgjumur duke pritur vazhdimin e aktrimit, ndërsa aty ku ai rrinte pak më parë, vetiu grumbulloheshin disa letra e libra të grisura... Nuk vonoi dhe ato u bënë shumë. Shkronjat u lëviznin pareshtur, duke formuar së pari fjalë e më pas fjali të shkëputura, të cilat sikur më dukeshin të njohura. Fjalët dhe fjalitë zunë të krijonin mendime. Pashë se "Rrëfimit që iu tha tokës së zezë", bashkë me ato që ia kishte shtuar Roja e hetuesisë revolucionare, e më vonë roja e spitalit psikiatrik dhe mbikëqyrësi i internimoreve, po i bashkoheshin pjesët tjera... Më bëhej se ato përpiqeshin të më thoshin se i takonin një tërësie e cila duhej ta rrumbullakonte librin e fatit... Kur u përmenda dhe pashë se gjendesha në dhomën time të errët, ngjitur me vjeturinat që më rrethonin ç´prej kohësh, vura re se letrave që m´i kishin lënë përpara ata të komunales u rrinin pranë edhe disa të tjera dhe se ishin pikërisht ato që më ishin shfaqur në atë gjendje transhendente... I hutuar spikata letrat dhe pashë të njëjtat fjalë dhe të njëjtat mendime. Çfarë kishte ndodhur vallë në atë mezokohë që kisha dalë nga vetvetja?Kishte qenë shpirti im, i cili për herë të parë ishte ngjitur në shkallën më të lartë të vetënjohjes, ku shfaqet madhështia e përsëritjes të së njëjtës apo gjithçka ishte vetëm një mashtrim, ndër shumë mashtrime, që kishte ndodhur në kohën tallandisjes sime balucinante, kur ata të komunales, meqë kishin gjetur edhe disa letra të tjera, kishin kthyer në dhomën time dhe i kishin lënë ato pa më trazuar fare? Sido qoftë, mund të them se kishte ndodhur diçka e jashtëzakonshme, ngase po formësoheshin konturet e librit të fatit, i cili duhet të rrumbullakohet sa më parë... Ti mund të na thuash tash e zogjtë kanë kaluar hapësirave të vdekura dhe se ka mbetur vetëm sëmundje, por, ta them unë shkoqur, nuk frikësohem nga ato që mund t´i thuash, ngase shpirtrat tona i janë shtruar që moti përsëritjes... Mbase e di këtë?
- Pikëpyetjen që kuptohej nga intonimi, e përsëriti me lëvizjen e dorës së djathtë në ajër, i bindur se do t´i përgjigjesha me miratim. Pritja, bashkë me heshtjen shurdhe, që u fut midis nesh si dhe lëvizja e dorës së tij, që mbeti në ajër në formën e një lavjerrësi, ma ngatërruan radhën e atyre që i kisha bërë gati t´ia thosha rreth fluturimit të zogjve dhe hapësirave të vdekura, për të cilat ai prore ngulmonte se ia kisha thënë para ndonjë njëqind apo pesëqindvjetëshi dhe se ato fjalë, si thoshte, përbënin esencën e përsëritjes të së njëjtës, përsëritje kjo e cila kishte bërë që ne të takoheshim dhe ai të m´i sillte fletët që i kishte nxjerrë toka e zezë për ta përmbyllur atëfarë librin e fatit, apo librin e hapur, ku secili në të njëjtën kohë do të ishte rrëfimtar dhe autor. Sikur ta kishte kuptuar hutimin tim, Plaku uli dorën, fërkoi ballin një copë herë dhe pastaj nisi të flasë fare thjeshtë për tim Et, për Arkitekten, për Kujtim Kosovën dhe ato që kishin ndodhur përreth familjes sonë... Kur po largohej m´i tha edhe këto:
- "Ne do të takohemi patjetër pas njëqind ose pesëqind vjetësh... Atëherë do të më përgjigjesh për letrat që t´i lashë si dhe për ato që lidheshin me to... Mbi të gjitha do të japësh shpjegime rreth përmasave të sëmundjes së shpirtit dhe hapësirave të vdekura, ku kanë kaluar zogjtë e lodhur..."