|
----
<br>
<center><big>Përdorimi zyrtarë i gjuhëve dhe shkrimeveInfrastruktura</big></center>
<br>
<br>
<center>
Me vlerësimin për gjendjen e rrugëve, furnizimin me ujë, rrjetin telefonik dhe problemet tjera infrastrukturore pajtohen plotësisht të tri bashkësitë e Luginës së Preshevës.
Me Ligjin Republikan për përdorimin zyrtar të gjuhëve dhe shkrimeve, të miratuar në vitin 1991 është paraparë se në Republikën e Serbisë është në përdorim zyrtar gjuha serbe dhe alfabeti cirilik. Ligji lejon që me statutet e kuvendeve komunale të parashihet përdorimi i gjuhëve të pakicave kombëtare ne territoret e komunave të caktuara, por nuk i përcakton kriteret. Me ligj është paraparë se në rastet e tilla emrat e rrugëve dhe të shesheve të organeve dhe organizatave të shkruhen në gjuhët që janë në përdorim zyrëtar, por ndalon përdorimin e toponimeve tradicionale të pakicave.
Gjatë periudhës së shkuar pati diskriminime edhe në këtë sferë. Shumica e fshatrave të banuara me shqiptarë nuk kanë telefona, në fshatrat malore rrugët janë kryesisht të cilsisë së dobët, ndërkaq vetëm 65 % të popullsisë furnizohet me ujë nga ujësjellsi. Kanalizimi është një problëm i madh sidomos në vendbanimet me popullsi rome. Është karakteristike situata në Tërnovc të Madh, i cili është vendbanimi më i madh me popullatë shqiptare, banorët e të cilit e kanë ndërtuar vetë postën dhe ia kanë dorëzuar PTT të Serbisë. Në këtë fshat me rreth 9.000 banorë ekziston vetëm një telefon, nuk ka kanalizim, ndërkaq shtypja në ujësjellës është e dobët. Ujësjellës nuk kanë as fshatrat Osllarë, Nesallc, Letovica, Lluçani dhe Turija, të cilat janë të banuara kryesisht me popullatë shqiptare.
Komuna e Preshevës me statutin e vet ka parashikuar përdorimin e barabartë të gjuhës shqipe dhe gjuhës serbe. Ky vendim po zbatohet në praktikë në të gjitha institucionet e qeverisjes lokale, në të cilat të gjitha mbishkrimet janë në dy gjuhët. Mirëpo, në një numër të madh të institucioneve që janë në kompetencë të Republikës së Serbisë dhe RFJ nuk ka mbishkrime në të dy gjuhët. Në lokalet e entit të gjeodezisë në PTT, në Entin për llogaritje dhe pagesa, në Entin e tregut të punës, në Zyren e rrethit të Pçinjit dhe në Jugobankë, titujt janë shkruar ekskluzivisht në gjuhën serbe.
Pushteti lokal në bashkëpunim me Qeverinë Republikane dhe me Organizatat Ndërkombëtare kanë ndërmarrë mjaftë hapa praktik për ndërtimin e objekteve infrastrukturore. Njëri prej pikësynimeve kryesore është ndërtimi dhe asfaltimi i rrugës e cila e lidhë Tërnovcin e Madh me fshatin Muhovc në gjatësi pre 52 km, për të cilën shqiptarët lokal janë tejet të interesuar. Pjesën e parë të projektit e ka hartuar UJ. Rruga do të lidhte të gjitha fshatrat që gravitojnë në drejtim të Zarbincës me pjesën tjetër të komunës. Për këtë pjesë të komunës është paraparë edhe projekti për përmirsimin e rrjetit elektrik.
Ish kryetari KK të Bujanovcit Stojançe Arsiq, premtoi se kanalizimi dhe ujësjellsi do të ndërtohen në lagjet me popullsi rome ose me popullsi të përzier- Morava 76, Rruga Gjilani, Car Llazari, Lagja e re dhe Cale.
Komuna e Bujanocit në statutin e vet nuk ka dispozita për përdorimin e barabartë të gjuhëve. Në komunë nuk ka mbishkrime në të dyja gjuhët. Këtë dispoizitë e nuk përmban as satatuti i i komunës së Medvegjës. Në këto komuna me rastit të dhënies së dokumentave dhe dokumenteve tjera zyrëtare, përdoret gjuha serbe dhe shkrimi cirilik. Regjistrimi i emrave personal sipas transkiptimit në gjuhën shqipe nuk është i mundur.
Në ndërtimin e infrastrukturës më së shumti është arritur në Preshevë ku vetëm 25% e popullsisë së qytetit e shfrytzon ujin nga ujësjellsi. Në këtë komunë janë hartuar ose janë në realizim e sipër projektet për ndërtimin e rrugëve, të ujësjellsit dhe të kanalizimit.
Për shkak të kësaj gjendjeje përfaqsuesit shqiptarë kërkojnë “përdorimin e gjuhës dhe shkrimit shqip paralelisht me gjuhën serbe dhe shkrimin cirilik në lokalet e qeverisjës lokale dhe në të gjitha veprimtaritë të nivelit komunal dhe teritorijal, me ndryshime dhe plotësime të Ligjit mbi përdorimin zyrtar të gjuhës dhe shkrimit”.
Banorët e fshatit Cërnotince grumbulluan deri në vitin 1990 rreth 200.000DM(100.000 euro) për ndërtimin errugës së këtij fshati. Paratë e deponuara në Beobankën e Preshevës kanë mbetur “ të ngrira” si “ kursim i vjetër devizor”. Përfaqsuesit e bashkësisë lokale u janë drejtuar disa herë Këshillit Koordinues që ta zgjidhë këtë problem , por nuk kanë marrë kurrfarë përgjigjeje. Ata edhe në vitin 1999 hartuan projektet për instalimin e lidhjeve telefonike në tri fshatra dhe për ndërtimin e ujësjellsit dhe kanalizimit.
'''Simbolet kombëtare'''
Pushteti i Serbisë disa herë kanë shfaqur paknaqësinë për shkak të vendosjes të flamurit shqiptar në vendet publike. Vendosja e flamujve të shteteve tjera nuk është ligjore me asnjë dispozitë duke përfshirë edhe Ligjin e për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të pakicave nacionale. Flamuri shqiptarë është vendosur në vititn 2001 me rastin e Ditës kombëtare të shqiptarëve, Ditës së Flamurit(28 nëntor), ndërsa për herë të fundit me rastit të shënimit të rënies të Ridvan Qazimit, më 24 maj të këtij viti, kur përfaqsuesit e Trupit Koordinues paralajmëruan se kjo është e paligjshme. Flamuri shqiptarë gjindet edhe pranë përmendorës të komandandit të vrarë të UÇPMB-s në Tërnovc të Madh. Edhe krahas vërejtjeve të Trupit Koordinues ajo ende nuk është hjekur.
'''Ligji i ri në letër'''
Ligji i ri për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të pakicave kombëtare garanton të drejtën në zgjedhje dhe përdorimin e simboleve kombëtare. Megjithatë, në nenin 16 pika 2 në mënyrë decidive theksohet që “simboli dhe emblema kombëtare nuk mund të jenë të njejta me simbolindhe emblemin e një shteti tjetër”. Këshilli për të drejtat e njeriut në Bujanoc në gusht të vitit 2002 parashtroi Gjykatës Federative Kushtetuese iniciativën për vlerësimin e kushtetushmërisë të këtij neni. Në këtë parashtresë, Këshilli theksoi se për shkak të nenit të përmendur “pakica kombëtare shqiptare vendoset në pozitë jo të barabartë me pakicat tjera, duke marrë parasysh që për shkak të kufizimeve nga neni 2 nuk ka mundësi që ta përdorësimbolin e vet kombëtar, krahas faktit se flamuri kombëtar i shqiptarëve fushën e kuqe me shqiponjën e zezë dykrenarë në mes paraqet simbolin kombëtar të shqiptarëve që nga viti 1943”. Këshilli në parashtresën e tij konsideron që vedimi është në kundërshtim me nenin 11, pika 1 të Kushtetutës së RFJ, përkatësisht me nenin 26, pika 1 të Paktit Ndërkombëtar për të drejtat politike të qytetarëve. Kushtetuta e RFJ parasheh të drejtën në përdorimin e simboleve kombëtare në pajtim me të drejtën ndërkombëtare, por asnjë instrument ndërkombëtar ,i cili obligon RFJ nuk përmban kufizime lidhur me zgjedhjen e simboleve. Përveç kësaj, Këshilli për të drejtat e njeriut konsideron se dispozita e përmendur është në kundërshtim me mbrojtjën e të drejtave të fituara, të cilat garantohen me nenin 8 të Ligjit për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të pakicave kombëtare.
'''Ligji i vjetër në jetë'''
Gjykata Federative Kushtetuese më 25 shtator të vitit 2002 e ka refuzuar iniciativën, duke theksuar se “ me këtë dispozitë nuk ndalohet përdorimi i simboleve kombëtare të pjesëtarve të pakicave kombëtare,të cilat ato i zgjedhin nëpërmjet organeve të tyre, por ndalohet përdorimi i simboleve, të cilat një shtet tjetër i caktuar i ka zgjedhur për simbol të vet”.
</center>
| 