Konventa mbi të drejtat e fëmijës (CRC): Dallime mes rishikimesh

Content deleted Content added
Rreshti 425:
er trajtimin e nevojave te femijeve me paaftesi zhvillimi funksionojne edhe 2
Qendra Ditore.
*20. Per plotesimin e nevojave sociale te ketyre kategorive te femijeve te rrezikuar,
krahas strukturave te sherbimit social shteteror (te cilat duhet thene se jane te
kufizuara ne kapacitete dhe tipologji). Nje kontribut te rendesishem po japin OJQ,
Rreshti 530:
- Biresimi si alternativa me e mire per femijet e braktisur dhe me prinder te
panjohur.
*32. Per te rritur efektivitetin e partneritetit shtet - shoqeri civile ne drejtim te
permiresimit dhe zhvillimit te sherbimeve sociale per femijet ne nevoje, bazuar ne
legjislacionin perkates, do te nxitet:
Rreshti 553:
? Rishikimi i ligjit qe trajton problemet e femijeve jetime, per biresimet dhe
vendosjen e detyruar e te perkoheshme te femijeve jetime ne institucionet e
perkujdesit social, dhe ngritja dhe fuqizimi i nje sistemi te plote informacioni per grumbullimin e
13
- Ngritja dhe fuqizimi i nje sistemi te plote informacioni per grumbullimin e
te dhenave per problematikat e femijeve te rrezikuar, mbi bazen e te cilave,
te mund te perpunohen objektiva, programe dhe projekte efikase te
Line 573 ⟶ 571:
me objektiv parandalimin, mbrojtjen, mjekimin, kujdesin dhe
bashkepunimin rajonal (eshte duke u hartuar strategjia antitrafik).
*35. Ne Shqiperi ka nje rrjet te gjere dhe te zhvilluar OJQ-sh te cilat zhvillojne
aktivitetin e tyre duke u perqendruar kryesisht tek femijet dhe te drejtat e tyre.
Procedurat per ngritjen dhe formimin e nje OJQ-je jane te percaktuara me Kodin
Line 594 ⟶ 592:
ndihmen ndaj te miturve nga 8-14 vjec per zhvillimin e dhuntive te tyre per
pikturen.
 
14
8- Unioni Shqiptar i Marionetave dhe Teatrove per Femije dhe te Rinj - i
perqendruar ne dhenien e shfaqjeve ne kopshte dhe shkolla.
Line 610 ⟶ 608:
14- Shoqata e Tirana Basket - Shoqate vendore (Tirane) qe ka si synim mesimin e
minibasketit femijeve.
 
*36. Pervec shoqatave te permendura me siper ekziston edhe nje rrjet OJQ-sh te
cilat nuk kane ne qender te punes se tyre punen me femijet dhe problemet e tyre,
por te cilat ndermarrin here pas here projek te dhe aktivitete per femijet.
*37. Si te tilla mund te permendim, Keshillin Rinor Shqiptar, Forumin e Pavarur te
Gruas Shqiptare, Shoqaten e Gruas Refleksion, Ne dobi te Gruas Shqiptare,
Organizaten Mbrojtja e Gruas dhe Femijes, Familja ne Fokus, Gra pa mbeshtetje,
Line 624 ⟶ 623:
te permiresimit te metodave te punes, anetaresise, ambienteve te punes dhe
pajisjeve.
*38. Ministria e Punes dhe e Çeshtjeve Sociale, Komiteti Gruaja dhe Familja,
Ministria e Arsimit, Ministria e Pushtetit Lokal, bashkepunojne me OJQ -te qe
veprojne ne fushen e te drejtave te femijes ne projekte te ndryshme ne interes te te
drejtave te femijeve.
*39. Ne kete kuader funksionojne 10 institucione te administruara nga fondacione
dhe shoqata qe kane kontrate me Ministrine e Punes dhe Sherbimin Social
Shqiptar:
*40. Lidhur me personelin qe punon ne institucionet e perkujdesit per femije i
kushtohet nje rendesi mjaft e madhe pergatitjes se tyre profesionale. Per marrjen e
tyre ne pune ka kritere te percaktuara lidhur me figuren profesionale dhe morale te
15
personave qe do te punojne ne kete sektor mjaft delikat. Gjithashtu, ne menyre te
vazhdueshme dhe te planifikuar zhvillohen seminare per azhornimin e tyre me
Line 640 ⟶ 638:
bashkepunim me shoqata dhe fondacione te ndryshme qe puno jne per kete qellim,
nga eksperte te fushave mjekesore, pedagogjike, psikologjike dhe sociale.
*41. Ky bashkepunim eshte me intensiv ne projektet per femijet me nevoja
specifike, sic jane femijet handikapate, invalide, per kujdestarine, vendimmarrjen e
femijeve dhe femijet me probleme te varesise ndaj droges.
II. KUPTIMI I FËMIJËS (neni 1)
*42. Sipas Legjislacionit Shqiptar fëmijë konsiderohet qënia njerëzore e lindur
gjallë deri në moshën 18 vjeç, moment kur ai fiton zotësi të plotë juridike për të
vepruar.
*43. Me lindjen fëmija automatikisht ka zotësi juridike, e cila e shoqëron atë
gjatë gjithë jetës. Persa i perket mbrojtjes te te drejtave te femijeve para lindjes se
tyre, ne Kodin Civil (neni 2) parashikohet se zotesia juridike fillon me lindjen e
personit gjalle dhe mbaron me vdekjen e tij. Femija kur lind i gjalle gezon zotesi
juridike qe nga koha e zenies.
*44. Gjithashtu ne Kodin Civil (neni 320) parashikohet mbrojtja e te drejtave
pasurore te femijes, te fituara nepermjet trashegimise qe ne momentin e
konceptimit te tij. Konkretisht, ne kete dispozite thuhet se ka zotesi per te
Line 659 ⟶ 657:
fëmija ka vetëm zotësi juridike. Nga mosha 14-18 vjeç ai ka zotësi të pjesshme
juridike për të vepruar.
*45. Numri i fëmijëve në Shqipëri është 1.396.000 nga 3.320.000 banorë që ka
Shqipëria, 33% janë nën 15-vjeç dhe 40% janë nën 18-vjeç. Në bazë të
Kushtetutës së Shqipërisë, fëmija si të gjithë qytetarët gëzon të drejta të barabarta
me ligj. Fëmijës i njihen të gjitha të drejtat e pranuara nga Konventa për Mbrojtjen
e të Drejtave të Fëmijës së Kombeve të Bashkuara.
*46. Zotesine per te vepruar e fiton me ane te marteses dhe gruaja qe nuk ka
mbushur moshen 18 vjec. Ajo nuk e humb kete zotesi edhe kur martesa eshte
deklaruar e pavlefshme dhe eshte zgjidhur para se te mbushe 18 vjec. I mituri qe
Line 674 ⟶ 672:
femijet kane te drejten e tyre te organizohen ne shoqata qe i pershtaten interesave
te tyre.
 
16
*47. I mituri qe nuk ka mbushur moshen 14 vjec, eshte i pazoti per te vepruar.
Ai mund te kryeje veprime juridike qe i pershtaten moshes se tij dhe qe
permbushen aty per aty si dhe veprime juridike qe i sjellin dobi pa asnje
Line 683 ⟶ 681:
Femija perfundon shkollen e detyrueshme ne moshen 14, ose 15 vjec ne varesi te
moshes ne te cilen femija ka filluar frekuentimin e shkolles fillore.
*48. Sipas Kodit te Punes (nenet 98, 99) mosha minimale per pune e femijeve
eshte 16 vjec. Femijet nga 14-18 vjec mund te punojne ne pune te lehta gjate
pushimeve shkollore. Punet e lehta dhe oraret e tyre percaktohen nga Keshilli i
Ministrave.
*49. Neni 100 i Kodit te Punes parashikon se vetem personat madhore mund te
punesohen ne pune te veshtira, ose qe paraqesin rrezik per shendetin, ose
personalitetin e tyre. Keshilli i Ministrave percakton punet e veshtira, ose te
rrezikshme.
*50. Femijet nuk mund te rregjistrohen vullnetarisht per kryerjen e sherbimit
ushtarak. Ligji “Për shërbimin ushtarak” Nr. 7527, date 2.11.1991 parashikon se
me mbushjen e moshes 18 vjec shtetasit mund te rekrutohen per kryerjen e
sherbimit ushtarak.
*51. Sipas Kodit të Procedurës Civile (neni 356), femijet mund te deshmojne
para gjykates me mbushjen e moshes 10 vjec.
*52. Femija ka pergjegjesi penale me mbushjen e moshes 14 vjec per veprat
penale dhe 16 vjec per kundravajtjet penale. Te miturit nen 18 vjec te denuar me
burgim nuk mund te marrin me shume se gjysma e denimit te parashikuar per te
Line 703 ⟶ 701:
PARIME TE PERGJITHSHME (nenet 2, 3, 6 paragrafi 1 dhe neni 12).
A. Mos-diskriminimi (neni 2)
*53. Ne Kushtetuten shqiptare te vitit 1998 (neni 18) thuhet se askush nuk
mund te diskriminohet padrejtesisht per shkaqe te tilla si gjinia, raca, feja, etnia,
gjuha, bindjet politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike, arsimore, sociale ose
perkatesia prinderore.
*54. Kushtetuta dhe dispozitat e tjera ligjore ne fuqi ne Republiken e Shqiperise
i garantojne cdo femije, jo vetem atyre rezidente ne juridiksionin e shtetit perkates,
me qendrim te perhershem ne Shqiperi, por edhe femijeve me qendrim te
Line 713 ⟶ 711:
perkohshem si dhe vizitoreve, ose per cdo arsye tjeter qofte, te drejtat e
meposhtme:
 
- E drejta për të mos u diskriminuar- Kushtetuta e Republikës së
Shqipërisë, Neni 18.
Line 742 ⟶ 741:
- Te Drejtat dhe lehtesite ne fushen penale te parashikuara me dispozitat
e Kodit Penal, te Kodit te Procedures Penale etj.
 
*55. Shtresa të veçanta fëmijësh ne praktike kanë disa kufizime te cilat jane
karakteristike per te gjithe vendet e Evropes Lindore dhe me gjere. Keto kufizime
nuk e kane burimin e tyre ne diskriminimin nga ana e shtetit dhe in stitucioneve te
tij, por lidhen me shume me mentalitetin e ketyre shtresave.
*56. Fëmijët romë, përgjithësisht rrojnë në varfëri dhe kushte të vështira sociale.
Pjesa më e madhe e tyre jeton në rrugë duke lypur, ndërsa në sezonin e verës një
pjesë e tyre sidomos ata që banojnë në qytetet dhe zonat pranë kufirit, shkojnë në
Rreshti 752:
dhunimit fizik e moral, keqtrajtohet dhe shfrytëzohet nga rrjetet e aktiviteteve të
paligjshme.
*57. Në përgjithësi fëmijët romë nuk frekuentojnë rregullisht shkollën, nuk
zbatojnë kushtet e detyrimit shkollor dhe për rrjedhojë, karakterizohen nga një
18
nivel i lartë analfabetizmi. Pervec kesaj problemet ndaj të cilave janë të ekspozuar
fëmijët romë jane varfëria, të punuarit në moshë të mitur, abuzimi dhe shfrytëzimi
Line 760 ⟶ 759:
Ne kete kuader jane ndermarre masa edhe ne bashkepunim me OJQ-te, ne drejtim
te kthimit te kesaj kategorie femijesh ne procesin mesimor dhe integrimit te tyre.
*58. Gjate periudhes se rregjimit komunist femijet diskriminoheshin per shkak te
bindjeve ose opinioneve te shprehura nga prinderit e tyre ose te aferm te tjere te
familjes. Format e diskriminimit ishin nga me te ndryshmet duke filluar nga
internimet deri tek mohimi i te drejtes per t’u arsimuar.
*59. Legjislacioni shqiptar nuk parashikon ndonje dispozite te vecante lidhur me
mosdiskriminimin e femijeve per shkak te pozites, veprimtarive, opinioneve te
shprehura ose bindjeve te prinderve te tij, etj. Gjate periudhes 1992-2000 nuk jane
konstatuar diskriminime te femijeve per shkaqet e mesiperme.
*60. Procesi i zhvillimeve demokratike në Shqipëri u shoqërua me kriza të
mëdha politike, institucionale, ekonomike dhe psikologjike. Ne kete kuader u
shfaq nje forme e re diskriminimi per shkak te pozites se prinderve. U rishfaqën
Line 774 ⟶ 773:
tjerash ngujimin e shumë fëmijëve në "burgun shtëpiak" dhe braktisjen e shkollës.
Gjendja paraqitet veçanërisht e vështirë në rrethet e veriut të vendit.
*61. Në këtë drejtim është punuar intensivisht nga institucionet perkatese për
përcaktimin e gjendjes, strukturën dhe shpërndarjen gjeografike të vrasjeve për
hakmarrje e gjakmarrje, me qëllim hartimin e strategjisë për zonat më të prekura
Line 782 ⟶ 781:
të madh ngujimesh, ndërkohë që vrasjet e vjetra për gjakmarrje paraqesin më
shumë mundësi për pajtim.
*62. Ne kete kuader jane perfshire edhe misione me përfaqësues të pleqësive të
fshatrave, që merren me pajtimin e gjaqeve në zona të ndryshme si dhe
përfaqësues të ligjit, pa përjashtuar shoqatat, që merren me këto probleme, por
sidomos shkollën.
*63. Keto misione synojnë gjetjen e shkaqeve që çuan në gjallërimin e kësaj
dukurie, në këto kohë, disa prej të cilave janë: mosrespektimi i ligjit;
mosfunksionimi si duhet i aparatit shtetëror; migrimi i popullsisë në përmasa të
Line 792 ⟶ 791:
në shkallë krahine duke pasur parasysh rrethanat historike, politike, shoqërore,
kulturore, psikologjike të popullsisë.
 
19
B. Interesi më i lartë i fëmijës (neni 3)
*64. Neni 54 te Kushtetutes garanton te drejten e femijeve te kene nje mbrojtje
te vecante nga shteti. Ne kete kuader institucionet publike dhe private te mbrojtjes
sociale, gjykatat dhe autoriteteve administrative ne vendimet e tyre kane parasysh
interesin me te larte te femijes.
*65. Parimi i interesit me te larte te femijes gjen pasqyrim te plote ne Kodin e
Familjes (neni 48 ), ku thuhet se biresimi behet ne interes te te biresuarit, dhe ne
Ligjin Nr. 7650, dt. 17.12.1992 “Per biresimin e te miturve nga shtetas te huaj dhe
Line 807 ⟶ 806:
prinderore ushtrohet vetem ne interes te femijes se mitur dhe me marreveshje
ndermjet dy prinderve.
*66. Pas viteve 90-te vihet re nje praktike gjyqesore qe deri diku nuk i pergjigjet
maksimalisht interesit me te larte te te miturit. Kjo sidomos ne rastet e divorceve
kur femija ose femijet i lihen per rritje dhe edukim nje ose te dy prinderve, ku disa
Line 816 ⟶ 815:
emerimin e kujdestarit te te miturit ose zevendesimin e tij, duke patur parasysh
interesin e te miturit.
*67. Projekti i Kodit te Familjes, ne pjesen e dispozitave te pergjithshme,
parashikon edhe parimin e interesit me te larte te femijes. Sipas Projektit,
prinderit, organet kompetente dhe gjykatat ne vendimet dhe aktivitetin e tyre,
Line 829 ⟶ 828:
mos vendose kthimin, neqoftese kjo vjen ne kundershtim me interesat e te miturit.
Gjykata merr edhe mendimin e femijes, kur ka mbushur moshen 10 vjec.
*68. Ne rastin e administrimit te pasurise te te miturit, Projekti parashikon
tjetersimin e pasurise se tij vetem kur e kerkon interesi i te miturit. Per here te pare
Projekti parashikon rastin kur te dy prinderit nuk bien dakord per ate qe kerkon
interesi i femijes, ata mund ti drejtohen gjykates, e cila vendos, pasi eshte
perpjekur te zgjidhe ceshtjen me pajtim.
 
20
C. E drejta e jetës, mbijetesës dhe zhvillimit (neni 6)
 
*69. Kushtetuta e Republikes se Shqiperise në nenin 21 të saj shprehet se jeta e
personit, (ku perfshihen edhe femijet) mbrohet me ligj.
*70. Republika e Shqiperise ka ratifikuar Konventen Europiane per te Drejtat e
Njeriut dhe Paktin Nderkombetar lidhur me te Drejtat Civile dhe Politike ku
respektivisht ne nenin 2 dhe 6 eshte parashikuar e drejta per jeten.
*71. Një e drejtë tjetër e lidhur me jeten eshtë dhe ajo e zhvillimit të fëmijës. Per
shembull ne ligjin Nr. 8528 te vitit 1999 "Për nxitjen dhe mbrojtjen e të ushqyerit
me gji". Prodhuesit detyrohen që etiketat e prodhimit të ushqimeve per femije te
përmbajnë formulimin "ushqimi i gjirit është ideal për ushqimin e fëmijës"
*72. Nje problem i diskutueshem lidhur me te drejten e pamohueshme per te
jetuar te femijes eshte dhe aborti. Deri ne vitin 1995 aborti vullnetar nuk ishte
lejuar ligjerisht ne Shqiperi. Me 7 dhjetor 1995, u miratua nga Kuvendi Popullor