Vitviteja/Ngjarje botërore: Dallime mes rishikimesh

Content deleted Content added
Rreshti 62:
* '''Konventa kushtetuse në Filadelfi''' - Benjamin Franklin-i dhe James Madison-i ndërmjetësojnë në mos marrveshjet mes "federalistëve qendrorë" (Alexandr Hamilton, John Adams, George Washington) dhe "federalistëve republikan" (më vonë "Democrats - Jefferson"). Të 55 të dërguarit e 13 shtetve themeluese pajtohen për një Republik Federale Presidenciale. Dëftesa e shkruar e këtij pajtimi d.m.th kushtetuta, pranohet me zhagitje nga ana e secilit shtet deri në vitin 1789, pas këtij viti pranohet në kohë të paracaktuar. "Miti për oxhaqet e fiseve sunduese" në Evropë i përgjegjet krenaris së shprehur në ShBA si "Founding Fathers" (Baballartë).
* 17 shtator: miratohet "Kushtetuta e Shteteve të Bashkuara të Amerikës" - ligji themelor i shtetit të parë të demokracisë moderne me veçori dalluese : 1. '''Shpërndarja e së drejtës të ushtrimit të dhunës shtetrore''' (Montesquieu) dhe '''sistemi i kontrollit të ndërsjelltë''' (Cheks and Balances) a. në mes federatës dhe shteteve (shtetësia e dyfishtë); federata është përgjegjëse për mbrojtjen, për monedhen, për politikën e jashtme, për tregtin e jashtme; shtetet për komunikacionin, kultin, drejtësin (judikaturën), dhe ndër tjera edhe për policin: b. Në mes të fuqive të shtetve të unionit '''Presidenti''' si kryetar dhe shef i regjimit i nominuar nga partit dhe i zgjedhur indirekt nga Njerzit e votës për 4 vite me të drejtë rizgjedhjes vetem edhe për 4 vite tjera d.m.th mandej edhe një mandat (përjashtim ka pasur në rastin Roosevelt 1940/1944). Presideti emron sekretarët e shtetit (ministrat), vetem me padi shtetrore mund të rrëzohet, mirëpo politikisht kontrollohet nga Kongresi ndërsa për drejtësi kushtetutore nga Kryepari i oborrit të gjyqtarve. c. '''Kongresi''' i përbërë nga dy Njishe<ref>Dhoma, të pavarrura nga njëra tjetra</ref> të pa shkatrrushme: Shtëpia e reprezentantëve (zgjedhje direkte, mandat 2 vjeçar) dhe Senati (nga 2 përfaqsues për shtet, mandat 6 vjeçar, me një sistem ku çdo 2 vite vije te fresikimi i 1/3 së Senatit). Presidenti (vota suspensive) dhe Oborri i gjyqit të lartë kontrrollojnë ligjë dhënsit. d. Oborri i gjyqit të lartë (Suprem Court me 9 anëtarë të pavarrur të zgjedhur nga presidentët, me mandat deri në vdekje) mbanë të drejtën mbi mbarvajtjen drejtësis së ligjit dhe kushtetutës.
* Fillon popullzimi i teritoreve Veriperendimore dhe Missisippi, nga të cilat teritore themelohen shtetet: Kentucky 1792, Tennessee 1796, Ohio 1803, Louisiana 1812, Indiana 1816, Mississippi 1817, Ilinois 1818 dhe Alabama 1819.
==1789==
* George Washington-i fillon epoken e presidentëve të Virgjinisë. // Alexander Hamilton (1757-1804) përpilon një program nacional për zhvillimin e industrisë, e tregtisë dhe finsncave.
==1792==
* Kentucky - themelohet si shtet në teritoret Veriperendimore dhe Missisippi.
==1793==
* Themelohet kryeqyteti i ShBA-së, Washingtoni.
==1796==
* Tennessee - themelohet si shtet në teritoret Veriperendimore dhe Missisippi.
==1797==
* John Adams-i (federalistë, 1797/1801) zgjidhet për presidet të ShBA-së. // Fillon konflikti me shtete jugore ("Kentucky") përshkakë të ligjit për të huaj dhe fteses së lidhjes ("Alien Bill").
==1800==
* Washingtoni, kryeqytet i ShBA-së, zgjidhet si qytet për Seli të presidentit ("Shtëpia e Bardhë") dhe për Kongresin ("Kapitoli")
==1801==
* Thomas Jefferson-i (republikan, 1801/09) zgjidhet për presidet të ShBA-së // Motoja ''Sa më pak shtet e regjim" si një reaksion kundrejt një federate republikane centraliste. Energjia dhe interesi i nacionit orientohet në "'''The Winning of the West'''" - zgjerimi në perendim, popullzimi i saj nëpërmjet ardhacakëve nga evropa perendimore, e. qendrore dhe e. veriore. Numri i banorëve të regjistruar rriten nga 3,9 milion sa ishin në vitin 1790, në 7,2 milion në vitin 1810. Uzurpohen toka të fiseve indiane, Apalaçëve (Appalachen) në brendi të kontinetit. Ardhacakët pranojnë apo blejnë toka me çmime të ulta nga regjimi (diçka 1 dollar për 1 Morgen)// Teorit për barazi të indianëve luftohen ; Gjeneral Wayne, Anderw Jackson bijen dhe plaçkisin tokat e indianëve me vrazhdësin e paparë.
==1803==
 
----
<references/>