Vitviteja/Sami Frashëri: Dallime mes rishikimesh

|colspan="2" align=center style="background:#778899; color:white"|'''Sami Frashëri'''

|- bgcolor="#FFEBCD"

|- bgcolor="#f5f5f5"

|width="50%" align=center|[[Figura:Semseddinsami.jpg|300px|Shemsedi Sami<hr>Sami Frashëri]]

[[/2|Kamus Al Alam]]

|-

|colspan="2" align=center style="background:#dcdcdc;"|{{Në|Sami Frashëri}}</small>'''

|}

 

{{NëEn|1850}}

* Lindet në Frashër më 1 qershor, si fëmijë i Halid Frashërit dhe i Emine Mytevelit.<ref name=ANG>[http://www.letersia.fajtori.com/Letersi/E_Rilindjes/Sami_Frasheri/ ANG-Sami Frashëri]</ref><ref name=WI>Enciklopedia e Lirë, Wikipedia - [http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Sami_Frash%C3%ABri&oldid=335571 Sami Frashëri]</ref><ref name=DEW>Die freie Enzyklopädie, Wikipedia - [http://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Sami_Frash%C3%ABri&oldid=41528412 Sami Frashëri]</ref>

{{NëEn|1857}}

* I ati, Halidi dhe i vëllai i madh, {{w|Abdyl Frashëri|Abdyli}}, punojnë në {{w|Janina|Janinë}}, për t´ia, siguruar, ashtu, jetesë familjes në Frashër. <ref name=RQ>Sipas ''Kronologjia e jetës'' në '''Porosia e madhe''' nga {{w|Rexhep Qosja|Rexhep Qosja}}.</ref><ref name=WI />

{{NëEn|1860}}

* I vdes i ati, Halidi, në Janinë. <ref name=RQ />

{{NëEn|1862}}

* Në moshën 48 vjeçare i vdes e ëma, Emineja, në Frashër. <ref name=RQ />

{{NëEn|1865}}

* I vëllai i madh, Abdyli, që ishte zot shtëpie, i shpërngul edhe të katër vëllëzërit në Janinë. <ref name=RQ />

* I fillon mësimet në gjimazin e njohur, gjashtëvjeçar, të {{w|Zosimea|Zosimeajve}}, në Janinë. {{w|pesishtja|Persishten}}, {{w|arabishtja|arabishten}} dhe {{w|turqishtja|turqishten}} vazhdon t˙i mësojë te dy myderizë të njohur të Janinës. <ref name=WI />

{{NëEn|1871}}

* Mbaronë gjimnazin "Zosimea" në Janinë, mësonë gjuhë të vjetra e të reja dhe pajiset me një kulturë të gjerë.<ref name=ANG /><ref name=WI />

* I vëllai, Naimi, shkruan dhe e boton ''Gramatikën e persishtes sipas metodës së re''. <ref name=RQ />

{{NëEn|1872}}

* Shkon në Stamboll për punë, dhe atje vie në kontakt menjëherë me Pashko Vasën, Jani Vreton, Ismail Qemalin, Kristoforidhin, Hoxha Tasinin etj. <ref name=ANG />

* Bashkëpunonë me përfaqësuesit më përparimtarë të lëvizjes demokratike-borgjeze turke. <ref name=WI />

{{NëEn|1874}}

* Më 6 prill, bëhet shfaqja e dramës "Besa" në Teatrin e Perandorisë në Staboll. <ref name=DEW />

* Në qershor, shkonë në Tripolin e Libisë, ku për 9 muaj drejtonë gazetën zyrtare dygjuhësore - turqisht, arabisht- Tarabulus, të vilajetit. <ref name=DEW />

{{NëEn|1875}}

* Kthehet prej {{w|Tripoli|Tripoli}}t ku, për disa muaj, kishte qenë i {{w|syrgjynosja|syrgjynosur}}. <ref name=RQ />

{{NëEn|1876}}

* I vdesë parakohe, prej {{w|tuberkulozi|tuberkulozit}}, i vëllai Sherifi. <ref name=RQ />

* I vëllai i madh, Abdyl Frashëri, zgjidhet {{w|deputeti|deputet}} i Janinës në {{w|parlamentin osman|parlamentin osman}}. <ref name=RQ />

{{NëEn|1877}}

* Punonë për një kohë të shkurt në administratet e trupave në Janinë. <ref name=DEW />

* Për shkak të veprimtarisë politike, e syrgjynosin në {{w|ishulli Rodos|ishullin Rodos}}. <ref name=RQ />

* I vdes, prej tuberkulozit, edhe vëllai tjetër, Tahsini. <ref name=RQ />

{{NëEn|1878}} -->

 

{{NëEn|1879}}

* Punonë për themelimin e "Shoqërisë së të shtypurit shkronja shqip". <ref name=WI />

* ''12 tetor'' : Në Stamboll themelohet "Shoqëria e të shtypurit Shronja Shqipe". Njëri nga themeluesit e saj ishte edhe Pashko Vasa, Militonin bashkë me të Sami Frashëri dhe Jani Vretoja. Kryetar i saj u zgjodh Sami Frashëri, 25 vite më i ri se i pari dhe 28 vjetë më i ri se i dyti.<ref name=DEW /><ref name=VehbiBala><tt>Vehbi Bala : PASHKO VASA - portret-monografi, botuar në : Pashko Vasa VEPRA 4, Rilindja, Prishtinë 1989.</tt></ref>

 

{{NëEn|1880}}

* I vëllai, Naimi, shkruan poemën e shkurtër ''Shqipëria'', e cila disa vjet do të qarkullojë e pabotuar në Shqipëri dhe ndër shqiptarët në {{w|Mërgata shqiptare|botën e huaj}}. <ref name=RQ />

{{NëEn|1881}}

* {{w|Policia|Policia}} turke e zë Abdyl Frashërin afër {{w|Elbasani|Elbasani}}t dhe e dërgon në burgun e Prizrenit. <ref name=RQ />

* ''20 shkurt'' Sami Frashëri i dërgon një letrën Jeronim de Radës.<ref name=VehbiBala/>

 

{{NëEn|1882}}

* Është autor i fjalorit dygjuhësh frëngjisht-turqisht "Kamus-i fransevi". <ref name=WI /><ref name=DEW />

* Naimi është i zënë në punë si këshilltar për botimin e veprave në gjuhën turke në Drejtorinë e Censurës të Ministrisë së Arsimit. <ref name=RQ />

* Naimi ndërmjetëson për dhënjen e lejes për botimin e një reviste kulturore në gjuhën shqipe, në Stamboll, e cila do të fillojë të botohet dy vjet më vonë, më 1884, me titullin ''{{w|revista Drita|Drita}}''. <ref name=RQ />

{{NëEn|1883}} -->

 

{{NëEn|1884}}

* I vëllai, Naimi, nxjerr lejen për botimin e revistës kulturore ''Drita'', e cila, pas disa numrash, do të titullohet ''{{w|revista Dituria|Dituria}}''. <ref name=RQ />

* Merr në udhëheqje revistën e parë në gjuhën shqipe, Revista Kulturore "Drita". <ref name=WI />

* Në bashkëpunim me një shtëpi botuese të ShBA-ve, boton një seri të librave të xhepit ("Cep Kütüphanesi"), me tema popullaririuese të shkencës, nga kjo seri 15 ishin të ti. <ref name=DEW />

{{NëEn|1885}}

* Është autor i fjalorit dygjuhësor arabisht-turqisht "Kamus-i arabi". <ref name=WI /><ref name=DEW />

{{NëEn|1886}}

* Në Stamboll, boton "Abetare e gjuhës shqipe" dhe "Shkronjëtore e gjuhës shqipe" (gramatikë e shqipes). <ref name=ANG /><ref name=WI />.

* Naimi, boton poemën atdhetare, ''Bagëti e Bujqësija'', Boton edhe një sërë veprash mësimore-shkollore në shtypshkronjën e shqiptarëve në Bukureshtë. <ref name=RQ />

{{NëEn|1887}}

* Letrat që me të vëllain, Naimin, ia shkruajnë {{w|Visar Dodani|Visar Dodanit}}, në Bukuresht, tregojnë se sa shumë interesohet për punën e Shoqërisë së shqiptarëve të Bukureshtit, për punët e shtypshkronjës së saj, për dërgimin e librave në Shqipëri për nevojat e shkollës së posahapur shqipe të {{w|Korça|Korçës}} dhe për çëstje tjera arsimore, kulturore dhe politike. <ref name=RQ />

{{NëEn|1888}}

* Boton gjeografinë "Shkronja". <ref name=ANG /><ref name=WI />

{{NëEn|1889}}-->

{{NëEn|1890}}

* Nga fundi i vitit, në lagjen e Stabollit, Erenky (Erenköy), ndërton një Villë, ku jetoi me gruan, Emine Veliun, pesë fëmijët e tyre dhe dy fëmijët e vëllaut të madhë të vdekur, Adylit. <ref name=DEW />

{{NëEn|1891}} -->

{{NëEn|1892}}

* I vdes i vëllai i madh, Abdyli. <ref name=RQ />

{{NëEn|1893}} -->

{{NëEn|1894}} -->

{{NëEn|1895}} -->

{{NëEn|1896}} -->

 

{{NëEn|1897}}

* Në revistën ''{{w|revista Albania|Albania}}'', I vëllai, Naimi, riboton vjershën ''Nga dolli shqipëtari'', por tani e titull të ri: ''Pellazgët-Shqipëtarët''. <ref name=RQ />

* Pas reagimeve të ashpra të qeverisë osmane, punimet e tij fillon të i botojë në Bukureshtë. <ref name=DEW />

{{NëEn|1898}}

* Botohen poemat e mëdha, të të vllait, Naimit, ''Istoria e Skënderbeut'' dhe ''Qerbelaja''. <ref name=RQ />

* I vëllai, Naimi, është i sëmurë rëndë. <ref name=RQ />

{{NëEn|1899}}

* Boton në Bruksel, pa emër autori, "Shqipëria ç'ka qenë, ç'është e ç'do të bëhet". <ref name=WI />

{{NëEn|1900}}

* Boton në gjuhën turke Enciklopedinë e tij "Kamus-ul alâm", në 6 vëllime, ku u jep një vend të dukshëm botës shqiptare, figurave të rëndësishme që ka nxjerrë populli shqiptar gjatë historisë së tij. Aty, jepë njoftime për institucionet shtetërore, arsimore, fetare etj., si edhe të dhëna gjeografike jo vetëm për qytetet dhe qendrat administrative më të rëndësishme të Shqipërisë, por edhe për fshatrat më të njohura.<ref name=WI />

* Në mëgjesin e 19 tetorit<ref name=WI />, në Stamboll, i vdesë i vëllai, Naimi të cilin e varrsë në {{w|Merdyvengoj|Merdyvengoj}}. <ref name=RQ />

{{NëEn|1901}}

* Është autor i fjalorit normativ të gjuhës turke, "Kamus-i türki", i cili ruan vlerën e vet të madhe edhe në ditët e sotme. Fjalori "Kamus-i türki"përmban mbi 40 mijë fjalë e shprehje gjuhësore.<ref name=WI /><ref name=DEW />

{{NëEn|1902}} -->

{{NëEn|1903}} -->

 

{{NëEn|1904}}

* Pas vdekjes, Samiu la një bibliotekë me 12. 000 tituj. <ref name=DEW />

* Përderisa eshtart e dy vëllëzërve, Adylit dhe Naimit, më 1937 u barten në Tiran, eshtrat e Samiut për hirë të mburrjes së popullit turkë me Shemsedin Samiun (Şemseddin Sami), mbeten në Stamboll. <ref name=DEW />

{{Kronologjia nga 1440 deri më 1940-të}}