Konventa mbi të drejtat e fëmijës (CRC)/9: Dallime mes rishikimesh
Content deleted Content added
Puntori (diskuto | kontribute) No edit summary |
Puntori (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 45:
443. Legjislacioni shqiptar nuk ka parashikuar dispozita te veçanta te permbledhura ne nje akt ligjor per trajtimin e femijeve qe jane viktima te shfrytezimit, keqtrajtimit, tortures, etj, por keto masa i gjejme te shperndara ne ligje te veçanta, sipas rastit konkret. Trajtimi i refugjateve qe vijne ne Shqiperi dhe masat qe merren per integrimin e tyre jane parashikuar ne ligjin qe ben fjale per refugjatet.
444. Ndersa, ne Kodin e Procedures Penale parashikohet menyra e riparimit te demit jopasuror te rrjedhur nga vepra penale. Kohet e fundit u ndeshem me trajtimin ç’njerezor qe iu be femijeve kosovare ne Kosove, nje pjese e te cileve qendruan per disa kohe ne Shqiperi. Pikerisht, per te realizuar jo vetem trajtimin ushqimor, por dhe riaftesimin fizik dhe psikologjik te ketyre femijeve te tmerruar u be nje pune e madhe dhe graduale nga struktura shteterore dhe jo-shteterore, si dhe persona te specializuar.
;C. Administrimi i drejtësisë për fëmijët (neni 40)
445. Ne Kushtetuten shqiptare parashikohet se cdo person, te cilit i eshte hequr liria ka te drejten e trajtimit njerezor dhe te respektimit te dinjitetit te tij. Ne baze te legjislacionit shqiptar, te pandehurit te mitur i sigurohet ndihme juridike dhe psikologjike, ne cdo gjendje dhe shkalle te procedimit, me pranine e prindit ose te personave te tjere te kerkuar nga i mituri dhe te pranuar nga autoriteti qe procedon.
446. Gjate fazes se gjykimit, sipas moshes te te miturit, gjykata mban parasysh kerkesen per te mos nderprere proceset edukative konkrete. Statusi i posacem i te miturve sipas Kodit Penal nuk percaktohet thjesht nga kufizimi ne moshen e pergjegjesise penale, duke percaktuar moshen 14 vjec kur kemi te bejme me nje veper penale te rende (kryerje krimi) dhe moshen 16 vjec per nje kundravajtje.
447. Kodi i Procedures Penale, percakton nje sere garancish per mbrojtjen e te miturve dhe personalitetit te tyre dhe konkretisht;
: Pyetja e te miturve ne seance me dyer te mbyllura.
: E drejta e perfaqesuesit ligjor te te miturit per te mbrojtur interesat e tij me cilesine e te demtuarit akuzues.
: Mbrojtja e detyrueshme profesionale per te miturin nen 18 vjec.
: Ndalimi i publikimit te gjeneraliteteve dhe te fotografive te te pandehurve dhe te deshmitareve te mitur te akuzuar ose te demtuar nga vepra penale.
: Mos arrestimi per nje veper penale e cila parashikohet si kundravajtje penale.
Keto garanci plotesojne kuadrin ligjor proceduarial ne procesin penal, dhe u japin te miturve mjete te nevojshme mbrojtese qe u takojne per shkak te moshes.
448. Kushtetuta e Republikes se Shqiperise parashikon se askush nuk mund te akuzohet ose te deklarohet fajtor per nje veper penale, e cila nuk konsiderohej e tille me ligj ne kohen e kryerjes se saj, me perjashtim te veprave, te cilat ne kohen e kryerjes se tyre perbenin krime lufte ose krime kunder njerezimit sipas te drejtes nderkombetare (neni 29). Gjithashtu, ne Kodin Penal parashikohet se askush nuk mund te denohet per nje veper, qe sipas ligjit te kohes kur eshte kryer nuk perbente veper penale. Kushtetuta parashikon te drejten e kujtdo qe gjate procesit penal t’u beje pyetje deshmitareve te pranishem dhe te kerkoje paraqitjen e deshmitareve, eksperteve, dhe personave te tjere, te cilet mund te sqarojne faktet. Kushtetuta shqiptare parashikon se cilido ka te drejte te vihet ne dijeni menjehere dhe hollesisht per akuzen qe i behet, per te drejtat e tij si dhe t’i krijohet mundesia per te njoftuar familjen ose te afermit e tij. Cilido ka te drejte te kete kohen dhe lehtesite e mjaftueshme per te pergatitur mbrojtjen e vet (neni 31).
449. Persa i perket ndihmes juridike qe duhet t’i sigurohet te miturit, ne Kodin e Procedures Penale eshte parashikuar se te pandehurit te mitur i sigurohet ndihme juridike dhe psikologjike, ne çdo gjendje dhe shkalle te procedimit, me pranine e prindit ose personave te tjere te kerkuar nga i mituri dhe te pranuar nga autoriteti qe procedon.
450. Ndersa, ne Kodin e Procedures Penale percaktohet, se kur i pandehuri eshte nen moshen 18 vjec, ndihma nga nje mbrojtes eshte e detyrueshme. Kodi i Procedures Penale i miratuar ne vitin 1995 parashikon nje sere rregullash qe i referohen ne radhe te pare aktoreve te procesit dhe rregullave qe percaktojne marredheniet midis tyre dhe ne cdo rast ne dispozita te ndryshme Kodi ndalet posacerisht per te miturit. Keshtu ne nenin 35 te tij te miturit gezojne ndihme te posacme juridike dhe psikologjike ne cdo shkalle te procedimit, ne prani te prindit apo personave te kerkuar nga vete i mituri. Kodi parashi kon dispozita persa i perket kujdesit qe duhet bere nga organi procedues ne lidhje me percaktimin e sakte te moshes dhe personalitetit te te miturit. Kete e parashikon neni 41 i Kodit te Procedures Penale.
451. Gjithashtu neni 42 i tij shpreh qarte se or gani procedues duhet te marre te dhena per kushtet e jetes personale, familjare dhe shoqerore te te pandehurit te mitur me qellim sqarimin e pergjegjshmerise dhe shkallen e pergjegjesise, vleresimin e rendesise shoqerore te faktit per te caktuar masen e pershtatshme te denimit penal.
452. Vendimi nr 30, date 28.01.1999 i Kolegjeve te Bashkuara te Gjykates se Larte, duke i’u referuar nenit 40/b(iii) te Konventes, pranoi mbrojtjen e vendosur per te miturit ne te gjitha fazat e gjykimit pavaresisht ne se eshte ne mungese, ose jo. Po kete qendrim ka mbajtur edhe Gjykata Kushtetuese Referimi ne Konvente u be duke u mbeshtetur ne nenin 122 te Kushtetutes shqiptare, sipas te ciles, çdo marreveshje nderkombetare e ratifikuar perben pjese te sistemit te brendeshem juridik pasi botohet ne Fletoren Zyrtare. Nje marreveshje nderkombetare e ratifikuar me ligj ka epersi mbi ligjet e vendit qe nuk pajtohen me te.
453. Kushtetuta shqiptare parashikon se askush nuk mund te detyrohet te deshmoje kunder vetvetes ose familjes se tij dhe as te pohoje fajesine e tij (neni 32), kushdo ka te drejte te ankohet kunder nje vendimi gjyqesor ne nje gjykate me te larte (neni 43). Edhe Kodi i Procedures Penale parashikon ankimin dhe rekursin ne instancat me te larta gjyqesore, sipas çeshtjes konkrete (neni 249,407).
454. Konform nenit 40/2(b) te Konventes, Kushtetuta e Shqiperise parashikon ndihmen pa pagese te nje perkthyesi, kur femija nuk flet ose nuk kupton gjuhen shqipe (neni 31). Kodi i Procedures Penale e sakteson me teper ndihmen qe duhet te jape nje perkthyes, duke ndihmuar te pandehurin e mitur te kuptoje akuzen dhe te ndjeke veprimet qe kryhen gjate procesit penal.
455. Per te respektuar jeten private te femijes, ne te gjitha fazat e procedures, perveç sa parashikohet ne Kushtetute, Kodi i Procedures Penale ndalon publikimin e gjeneraliteteve dhe fotografive te te pandehurit te mitur, te akuzuar per vepren penale per te cilen dyshohet.
456. Gjithashtu, Kodi i Procedures Penale percakton dhe rregullat se ne ç’raste mund te behet kontrolli i baneses dhe pergjimi i bisedimeve ose komunikimeve (neni 202,221,222).
457. Kodi i Procedures Civile i miratuar me ligjin nr. 8116, date 29.3.1996, ka parashikuar krijimin prane Gjykatave te Shkalles se Pare te seksioneve te vecanta per gjykimin e mosmarreveshjeve qe lidhen me te miturit dhe familjen (nenet 320, 349, 368). Kjo ka bere te mundur qe problemet me te miturit te trajtohen ne menyre me te specializuar. Kjo dispozite parashikon se kur disa nga procedimet e lidhura ndermjet tyre i perkasin kompetences se gjykates se zakonshme dhe te tjerat gjykates qe shqyrton çeshtjen me te mitur, kompetente per te gjitha procedimet eshte kjo e fundit.
458. Rregullimi i herepashershem i legjislacionit do te beje te mundur trajtimin e femijeve, me qellim parandalimin e veprave penale. Gjithashtu duke pare momentalisht numrin e te miturve te gjykuar i cili arrin ato permasa te medha, ne zbatim te nenit 13 te Kodit te Procedures Penale gjykimi i ketyre te miturve mund te behet nga gjyqtare te kualifikuar dhe ngarkuar posacerisht me kete detyre. Ne gjykatat e shkalles se pare funksionojne seksione te posacme per gjykimin e te miturve, si ne fushen civile ashtu edhe penale. Trajnimi i ketyre gjyqtareve eshte mundesuar nga projekte te Ministrise se Drejtesise Shqiptare ne bashkepunim me shkollen e Magjistratures Shqiptare dhe me specialiste te Ministrise se Drejtesise Franceze e gjyqtare qe gjykojne ceshtje te te miturve Francë.
459. Sipas nenit 25 te ligjit mbi “Organizimin e pushtetit Gjyqesor”, eshte parashikuar perberja ne trupin gjykues ne ceshtjet e te miturve edhe te nje psikologu. Pavaresisht nga keto ngritja e Gjykates se te Miturve mbetet prioritet per Ministrine e Drejtesise. Aktualisht ky prioritet eshte ne fazen e studimit.
460. Konform nenit 40/3(a) per percaktimin e moshes minimale per pergjegjesi penale te femijes, Kodi Penal parashikon se pergjegjesi penale ka personi qe ne kohen e kryerje se nje krimi ka mbushur moshen 14 vjeç, ndersa kur kryen nje kundervajtje penale ka pergjegjesi kur ka mbushur moshen 16 vjeç (neni 12).
461. Persa i perket paragrafit te trete, germa “b” e nenit 40 te Konventes, ne ligjin nr. 8465, date 11.03.1999 “Per ndermjetesimin ne zgjidhjen e konflikteve” eshte parashikuar zgjidhja e kundervajtjeve penale pa iu drejtuar procedures gjyqesore. Ligji nuk shprehet ne menyre te veçante per te miturit, por i perfshin ata ne kategorine e personave qe kane kryer nje kundervajtje penale pavaresisht nga mosha. Nje nga masat e parashikuara ne kete paragraf eshte edhe zgj idhja e konfliktit te krijuar per shkak te kundervajtjes penale te kryer nga i mituri pa iu drejtuar procedures gjyqesore.
462. Nje rendesi te madhe ka dhe njohja e te drejtave te parashikuara ne kete Konvente nga femijet dhe te rriturit, ku te paret duhet te njohin per t’i kerkuar ato dhe te dytet duhet t’i njohin per t’u krijuar kushte femijeve t’i bejne ato realitet. Edukimi i femijeve me te drejtat e tyre aktualisht ka hyre ne programet mesimore ne shkolle, por nje rol te rendesishem ne kete drejtim luajne dhe OJQ-te qe merren me te drejtat e njeriut perfshi dhe te drejtat e femijeve.
463. Ne Projektin e Kodit te Procedures Penale, qe eshte ne fazen e diskutimit, eshte parashikuar gjykimi i te miturve per te gjitha veprat penale, perfshire dhe krimet e renda, nga seksione perkatese te krijuara ne gjykatat e rretheve gjyqesore. Projekti parashikon se gjykimi i te miturve do te behet nga nje trup gjykues i perbere nga dy gjyqtare dhe nje specialist psikolog, me status gjyqtari.
;D. Fëmijët e privuar nga liria, duke përfshirë çdo formë ndalimi, burgosjeje, apo vendosje në ambiente të mbikqyrura (neni 37 (b), (c))
464. Ne legjislacionin shqiptar nuk jane parashikuar dispozita ne lidhje me
mbajtjen e femijeve ne roberi dhe aktualisht nuk konfirmohen situata te tilla, per
| |||