Dua të di/Ndodhit/Fizikë: Dallime mes rishikimesh

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rreshti 5:
!width="32%" align=center style="background:#778899; color:white"|Shënim
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 3000  
|&nbsp;&nbsp;Ora e zallit në Egjipt, Kinë, Indi; Pjesa më e madhe e figurave të krijuara nga yjet, pagëzohen me emra.<hr>&nbsp;&nbsp;Egjiptianët përdorin peshoren me pesha të hekuri.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | 2769&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Egjiptianë krijojnë kalendarin 365-ditësh, Viti i ri fillon më 1 Thout (19 korrik), fillimi i vërshimeve të Nilit.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 2750&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Hemisfera veriore e galaktikës nga Babilonasit pagëzohet sipas sipas figurave të kafshëve.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 2500&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Babilonasit gjejnë ciklin (babi. sharu) e zënies së diellit dhe të hënës; kinezët përdorin hijen e shkopit si akrep i orës.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 2449&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Nga Kina, vëzhgohet lidhja e 5 planetëve xixëllues.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 2300&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Shënimet e para mbi fluturimin dhe mjetet ndihmëse për fluturim
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 2258&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Kinezët fusin në zbatim një kalendarë të bazuar në lëvizjet e Hënës dhe Diellit.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 2136&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Dy astronom të oborrit mbretëror kineze varen. Shkaku llogaritja e gabueshme e zënies së diellit.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 1850&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Objekti për qëllim astronomie i quajtur "Stonehenge" (gurët e varur), ndërtohet si vend i shenjtë.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 1700&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Në Babiloni futet në zbatim dita 24-orësh.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 1500&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Për matjen e kohës, në Heliopolis ndërtohet "Kullgjilpëra e Kleopatrës" [ arb. مسلتي كليوبترا ].
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 1450&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Punohet në bronz "karroca e diellit" [ dan. Solvognen ] në Trundholm (Danimark)
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 1400&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Kinezët paraqesin gjatësinë e vitit me 365 ditë dhe 1/4 e ditës.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 1223&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Në Siri përshkruhet gjerësisht zënia e diellit (5 mars)
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 763&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Përshkrimi më i moçëm i zënies së diellit tek babilonasit (15 qershor)
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 720&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Në Kinë mbahen shënime për Kometa dhe Yjeve të Rinjë (Nova)
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 700&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Lëvizjet themelore të planetëve tashmë janë të njohura.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 624&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Talesi i Mileti (-552)
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 594&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Soloni
[ gr. Σόλων ] pas shtatë shekujsh përmirëson kalendarin e quajtur "Lunisolar"
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 585&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Talesi
i Miletit parallogarit ekzaktë zënien e diellit për datën 25 maj.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 575&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Anaksimandëri i Miletit, publikon hartën e parë të Botës.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 500&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Fillozofia e natyrës me katër elemente, dominon Gren e vjetër; Futja në batim e kalendarit; Pitagora Filoaisi i Kroton-it, ne një flaë në qendër, argumenton botëkuptimet e tij për qendrën e Gjithësisë.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 467&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Anaksagorasi i Klazomenait, përshkruan rënien spektakulare të një Meteori.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 450&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Filozofi Empedokles ligjëron se materia as nuk fitohet, as nuk humbet.<hr>&nbsp;&nbsp;Demokriti dhe Epikuri e kuptojnë dritën si jashtëqitje të trupave.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 440&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Aristylosi i Samosë dhe Timoharisi gjejë vendet e Yjeve të palëvizshme [ lat. stellae fixae ]<hr>&nbsp;&nbsp;Metoni me ndihmen e treguesit të hijes "Gnomon" [ gr. γνώμων] tregon pikat ekstreme të kthimit të diellit.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 432&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Sipas Metonit futet në zbatim për 19 vite një kalendarë me 235 vite.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 420&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Demokriti themelon "Mësimet mbi atomin", e cila vetëm në mënyrë gjeometrike dallon nga pozita e saj.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 400&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Në Greqinë e vjetër ndizet zjarri me ndihmen e energjisë së diellit.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 388&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Platoni themelon "Akademin" në Athinë.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 384&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Aristoteli (-322)
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 383&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Babilonasit përdorin një kalendarë të bazuar sipas Hënës, me 7 vite të brishta në 19 vite.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 380&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Kidinuni cakton kohëzgjatjen mesatare në mes të fazave të barabarta të Hënës, me vlerë prej 29,530594 ditëve.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 365&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Heraklidi i Pontusit, shpjegon lëvizjet e përditshme të qiellit sipas rrotullimit (rotacionin) të Tokës.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 360&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Aristoteli për "rënia e lirë" thotë se është "lëvizje e nxituar", mirëpo e përjashton që trupat e rëndë bien më shpejtë se ata të lehtë.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 320&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Aristarki i Samos (-250)
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | 300&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Në Kinë, për herë të parë përmendet Kompasi.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 287&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Arkimedi i Syrakusit (-212)
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 276&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Eratostenesi i Kyrenesë (-195)
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 270&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Aristaku vërteton për të parën, pamjen e botës sipas "helioqendrës".
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 265&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Aistaku llogarit afërsinë e Diellit (4,8 mil. km.) dhe të Hënës
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 240&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Eratostenesi i Kryrenesë paraqet perimetrin e Tokës.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 238&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Egjiptasit fusin në zbatim vitin e brishtë, për çdo katër vite.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 214&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Arkimedi vërteton ligjin e "momentit të forcës", konstrukton vinçin dhe peshëngritësin me ujë e ventil.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 200&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Kinezët përdorin pasqyre të lakuara për mbledhjen e rrezeve të diellit; Peshëngritësi, Rrotë-dredhatori, Rrotë-ngjeshatori, Rrota, Rrotëza
Kaçavida, Dhëmbëzori dhe Spiralja tashmë janë të njohura dhe përdorën në Kinë, ku edhe është futur në zbatim kalendari me vite "Lunisolare" (7 vite të brishta brenda 19 viteve)
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 160&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Hiparkosi, përpilon pjesën më të rëndësishme të "Almagest"-it [ arb. الكتاب المجسطي ]<hr>&nbsp;&nbsp;Në Pergamonë paraqitet në publikë një Glob i Tokës.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 134&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Hiparkosi vëzhgon një komet dhe përpilon një katalog me mbi 1000 yje, ashtu që të mund të regjistrohen ndryshimet e mundshme.
|-bgcolor="#fffaf0"
| style="text-align:right;" | - 70&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Në Athinë ndërtohet "Kulla e Erës", e cila ekziston edhe sot.
|-bgcolor="#fffaf0f5f5f5"
| style="text-align:right;" | - 46&nbsp;&nbsp;
|&nbsp;&nbsp;Futja në zbatim e kalendarit Julian.
|}