Dua të di/Ndodhit/Matematikë: Dallime mes rishikimesh
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
<center><font face="Alba super" size="4" color="blue">[[Dua të di]]<br><br>[[Dua të di/Ndodhi|Ndodhi]]<br> në matematikë</font></center>
{|border="0" align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" width="98%" style="margin:5px 0 1em 1em; border-style: solid; border-width: 1px; font-size:100%; text-align:center;"
!width="8%px" align=center style="background:#778899; color:white"|Viti
!width="60%" align=center style="background:#778899; color:white"|Ndodhia
!width="32%" align=center style="background:#778899; color:white"|Shënim
|-bgcolor="#FFEBC0"
| style="text-align:right;" | -3000 || Babilonasit përdornin një sistem të numrave me bazë 60. <hr> Maja në Amerikën latine, përdornin sistemin me numrave me bazë 20.</div>
|-
| style="text-align:right;" | -2238 || Sunduesi kinez Jao, futi nxhehjen për produktet bujqësore.
|-
| style="text-align:right;" | -2000 || Në shkrimet e lëna nga babilonasit, shihen detyra për përdorimin e teoremës së Pitagorës.
|-
| style="text-align:right;" | -1700 || Në librin e llogaritjes të Ahmesë (papirus), paraqiten zhvillime të mira të llogaritjes së thyesave. Fillon përdorimi i simboleve të Algjebrës.
|-
| style="text-align:right;" | -1000 || Në Kinë përdoren në masë tabelat llogaritëse.
|-
| style="text-align:right;" | -624 || Talesi i Miletit (-552) <small>[ Θαλῆς ὁ Μιλήσιος ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -610 || Anaksimandëri i Miletit (-547) <small>[ Αναξίμανδρος ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -580 || Pitagora i Samosë (-496) <small>[ Πυθαγόρας ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -546 || Anaksimenësi i Miletit <small>[ Αναξιμένης ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -500 || Grekët e vjetër i shënojnë numrat sipas alfabetit të tyre; përdorin tabelat llogaritëse. <hr> Anaksagora i Klazomenesë (-428) <small>[ Αναξαγόρας ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -490 || Zeno i Eleasë (-430) <small>[ Ζήνων ὁ Ἐλεάτης ]</small>
|-
|-
|-
| style="text-align:right;" | -455 || Hipokrati i Koses (-370) <small>[ Ἱπποκράτης ὁ Κῷος ]</small>
|-
|-
| style="text-align:right;" | -415 || Theaetetus i Athinës (-369) <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -400 || Hipokrati përmbledhë "elementet" e para, një punim standart i gjeometrisë; Shifra Zero, përdoret në fillim dhe në mes të numrave.
|-
| style="text-align:right;" | -388 || Platoni themelon "Akademin" në Athinë
|-
| style="text-align:right;" | -365 || Euklidi i Aleksandrisë (-300) <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -325 || Euklidi në "elemete" jep vërtetimet e para aksiomatike të gjeometrisë; vërteton pafundësinë e numrave pirim
|-
| style="text-align:right;" | -300 || Romakët përdorin Abakun e dorës.
|-
|-
| style="text-align:right;" | -262 || Apolloni i Pergesë (-190) <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | -250 || Arkimedi vërteton pafundësin e sistemevit të numrave, përdorë për herë të parë katrorin ekzaktë të segmentit parabolës; bënë llogaritje të mira të vlerave të përafërta të numrit PI
|-
| style="text-align:right;" | -220 || Eratosthenesi vije si drejtor i Bibliotekës së Aleksandrisë; themelon gjeografin matematikore, si dhe zhvillon më tutje teorinë e numrave primë
|-
| style="text-align:right;" | -200 || Apollonis boton veprën prej 8 pjesësh në të cilën përmbledh paraqitjen e prerjes tërthore të sferës. <hr> Në Kinë krijohet vepra "Aritmetika"
|-
| style="text-align:right;" | -30 || Cezari jep idenë për matjen e perandorisë, ndërsa më vonë, Augusti e zbaton.
|-
|-
|-
| style="text-align:right;" | 140 || Ptolimeu përdorë në "Almaest", rrafshet dhe trigonometrinë e sferës.
|-
| style="text-align:right;" | 250 || Diofantusi i Aleksandrisë <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 280 || Diofantusi boton një paraqitje të Algjebrës dhe dhe zhvillon fuqizimin e numrave.
|-
| style="text-align:right;" | 320 || Paposi i Aleksandrisë shkruan veprën e tij kryesore "Koleksionet"
|-
| style="text-align:right;" | 476 || Ariabata <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 498 || Ariabati mëson llogaritjen ekzakte të rrënjës së kubit, në versionin e veprës "Ganita-pada"
|-
| style="text-align:right;" | 532 || Matematikanët, Isidorosi i Miletit dhe Anthemiosi i Tralleisit llogarisin arkitekturën e Kishës Haxhia Sofia që gjendej në Konstantinop.
|-
| style="text-align:right;" | 598 || Brahmagupta (-665) <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 630 || Brahmagupta themelon Mësimin mbi thyesat.
|-
| style="text-align:right;" | 662 || Në Siri përdoren "shifrat indiane".
|-
| style="text-align:right;" | 700 || Indasit përdorin shifrën Zero dhe përdorin një sistem të pozicionimit.
|-
| style="text-align:right;" | 710 || Prifti irlandez Beda (673-735)<small>[ ]</small> , përshkruan një sistem për nxhehjen me gishta.
|-
| style="text-align:right;" | 780 || Ibn Musa al-Hwarizmi (Choresem, -850) <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 814 || Arabët marrin në përdorim shifrat indiane ("arabe")
|-
| style="text-align:right;" | 829 || al-Hvarizmi përdorë sistemin decimal së bashku me shifrën Zero.<small>[ arab. أبو عبد الله محمد بن موسى الخوارزمي ]</small> <hr> Al-Ma'mun përkthen veprën e Euklidit. <small>[ arab. المأمون ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 999 || Papa Silvesteri II fillon të lejojë përdorimin e shifrave arabe në Evropë. <small>[ fr. Gerbert d'Aurillac ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1100 || Rregulla e Rufinit, e quajtur kështu më vonë; për myslimanët, tashmë e njohur.
|-
| style="text-align:right;" | 1180 || Leonardo Fibonaqi i Pisës (-1250) <small>[ it. Leonardo Fibonacci , i njohur si Leonardo da Pisa ose Leonardo Pisano ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1200 || Omar ben Ibrahim Akayami zgjidhë barazimet gjeometrike të shkallës së tretë me ndihmen prerjes tërthore të sferës. <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1202 || Botohet libri "Liber Abaci" i Fibonaqit, me këtë përfundimisht fillon përdorimi i shifrave arabe më Evropë. Ai llogarit gjithë numrat primë, nga 11 deri 97. Punë e madhe për atë kohë.
|-
| style="text-align:right;" | 1436 || Regiomontanusi (Johanes Myller, -1476) <small>[ gjer. Johannes Müller aus Königsberg / lat. Johannes Molitoris, më vonë Regiomontanus ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1462 || Botohet vepra e Regiomontanusit, "De triangulis omnimodis libri quinque".
|-
| style="text-align:right;" | 1464 || Për herë të parë në Evropën perëndimor, Regiomontanusi ligjëron Matematikën dhe Astronominë.
|-
| style="text-align:right;" | 1465 || S.Ferro <small>[ ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1471 || Albreht Dyrer (-1528) <small>[ gjer. Albrecht Dürer ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1472 || Libri i parë për gjeometri në gjuhën gjermane.
|-
| style="text-align:right;" | 1478 || Në Itali shtypet libri i parë për llogaritje.
|-
| style="text-align:right;" | 1487 || Mihael Shtifel (-1567) <small>[ gjer. Michael Stifel apo Styfel, Stieffel, Stiefel / fr. Stifelius ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1489 || J.Vidman <small>[gjer. Johannes Widmann ]</small> boton një libër për llogaritje në të cilin paraqiten shenjat e mbledhjes dhe zbritjes.
|-
| style="text-align:right;" | 1491 || Në Florencë <small>[ Florentia ]</small>, shtypet për herë të parë shifra Zero.
|-
| style="text-align:right;" | 1492 || Adam Riez (-1559) <small>[ fr. Adam Ries ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1500 || S.Ferro gjenë një metod për zgjedhjen e barazimit të shkallës së tretë, dhe nuk e bënë publike. <hr> N.Tartaglia <small>[it. Niccolò Fontana Tartaglia ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1501 || Jeronim Kardano (-1576) <small>[ lat. Hieronymus Cardanus ]</small>
|-
| style="text-align:right;" | 1509 || Pacoli <small>[ it. Fra' Luca Bartolomeo de Pacioli ]</small> boton në Itali "De divina proportione" <small>[ ]</small>
|}
| |||