Hipi Zhdripi i Matematikës/7
Mbledhja NË ENCIKLOPEDI
- Mbledhja ( Adicioni nga latinishtja "addere" - edhe) - është nxhehja e përbashkët e numrave apo e objekteve tjera matimatikore. Rezulltati i kësaj nxhehje është mbledhja apo shuma. Numrat që duhete shtuar nxhehjes quhen "mbledhës". Simboli matematikore për mbledhjen është shenja >> + << e cila lexohet plus, edhe etj.
Mbledhja e numrave
- Nëse i shtojmë një numri natyral një numër tjetër natyral, atëherë nëpërmjet mbledhjes së tyre fitojmë një numër tjetër natyral.
- Veprimi që në matematikë njihet si operacion matematikor i këthyeshëm i mbledhje quhet zbritje (Subtrakcion).
Mbledhja Zbritja
7+4=11 <- veprimi i kthyeshëm -> 11-7=4
- Për të mbledhur disa numra natyral ka metoda të ndryshme që veprjonë sipas logjikës matematikore. Ndër to është edhe metod të cilën ne po e quajmë metoda e rreshtitimit tek mbledhja. Kjo metod zbatohet duke i rreshtuar shifrat që duhet mbledhur ashtu që numrat e tyre të kenë pozitat e vlerave të njëjta, d.m.th njëshet nën njëshe, dhjetëshet nën dhjetëshe e kështu me rradhë. Shiko :
Shembulli: Forma e shkurt
4 7 9 5 4 7 9 5 4 7 9 5
+ 1 3 5 8 1 + 1 3 5 8 1 1 3 5 8 1
+ 6 9 0 7 + 6 9 0 7 6 9 0 7
+ 3 8 5 + 3 8 5 + 3 8 5
___________ ____________ ____________________________________
1 1 8 shifrat e bartuna 1 2 2 1
1 3 ose 2 5
2 4 2 4
2 5 1 3
1 8 1
___________ ____________ ____________________________________
2 5 6 6 8 2 5 6 6 8 2 5 6 6 8
0 1 2 3 4 5 6 7
|___|___|___|___|___|___|___|___
3 + 2 = 5
Mbledhja e numrave natyrorë
Mbledhja e numrave me vlerë të njëjtë
- Mbledhja e numrave që kanë vlerë të njëtë, mund të paraqite si shumëzim. Kështu në matematikë, shumëzimi (latinisht "multiplikacioni") na paraqitet si mbledhje e shumëfisht e numrave natyral.
3 · 5 = 5 + 5 + 5 = 3 + 3 + 3 + 3 + 3
|_______| |_______________|
| |
3 mledhësit 5 mledhësit
- Mbledhja e numrave të plotë natyral mund të shihet lehtë me shtyerjen e numrave të paraqitur në drejtëzen e numrave të plotë. Nëse dojmë të shohim të vizatuar pra në gjeometri atëherë për këtë na nevojitet që në një drejtëzë të paraqesim numrat. Me shtyrjen e numrave në anën e djathtë të drejtëzes mbledhim numrin fillestar edhe numrin e fushave të shtyra dhe ndalojmë në shumën e mbledhur. Në kahjen e kundërt, d.m.th në anën e majtë të drejtëzes mund të shohim zbritjen.
Mbledhja e thyesave
- Pakë më shumë mendë donë mbledhja e dy thyesave. Për këtë së pari marim emëruesit e thyesës dhe gjejmë emruesin e përbashkët për pamjen e re thyesen së krijuar.
2 3 22 21 43
-- + -- = -- + -- = -- .
7 11 77 77 77
Mbledhja e numrave decimal
- Më lehtë se kjo është mbledhja e numrave decimal, d.m.th numrave me presje. Zakonisht njerëit për mledhjen e këtyre numrave e përdorin zerot ashtu që i vendosin ato që të krijojë një pasqyrë më të kjartë të numrave që kanë për t´u mbledhur. Pra numrat para presjes rreshtohen në njëshe, dhjetëshe e kështu me radhë, po e njëta ngjanë edhe me numrat pas dhjetëshes, ashtu që e kryejmë veprimin e mbledhjes si po të ishte një mbledhje e numrave të plotë.
3 7 , 1 5 8 4
0 , 0 0 3 0
2 2 5 , 1 0 0 0
1 7 , 1 2 4 0
+ 5 0 , 0 0 0 0
-------------------------
barja : 1 1 1
_________________________
shuma : 3 2 9 , 3 8 5 4
Mbledhja e polinomeve
- Për të mbledhur polinomet, po ashtu ka metoda të ndryhme, mirëpo të gjitha këto metoda bazohen në shkallën e koeficientit të fuqizimit. Të panjohurat e njëjta me koeficient të njëjtë të fuqizimit nxhehen dhe mblidhen së bashku. Shiko shembullin e më poshtëm.
<br=clear all>
( 3x4 - 5x3 + 5x2 - 11 ) + ( 8x5 + 3x3 - x + 4 ) = ( 0 + 8 )x5 + ( 3 + 0 )x4 + ( -5 + 3 )x3 + ( 5 + 0 )x2 + ( 0 - 1)x + ( -11 + 4 ) = 8x5 + 3x4 + 2x3 + 5x2 - x - 7. |
Mbledhja e numrave përmendshë
- Disa e kanë më lehtë që operacionin matematikorë të mbledhjes ta kryejnë nëpërmjet trurit të tyre se sa me ndihmen e veglave shkkruese. Për këtë ka shumë metodat të cilat kryesish bazohen në zbërthimet e ndryshme të numrave dhe pastaj nxhehjen e mbledhjen e atyre numrave. Një shembull është paraqitur më poshtë.
59 + 87 = ( 59 + 80 ) + 7
= 139 + 7 = 146,
37 + 18 = 37 + ( 20 - 2 )
= ( 37 + 20 ) - 2 = 57 - 2
= 52.
- Nga njëherë gjatë mbledhjes përmendësh, njerzit shfrytëzojnë anën kreative të logjikës së tyre për të ardhë deri tek krijimi i dhjetësheve dhe pastaj mbledhja më e shpejtë e tyre. Një shembull i till është dhënë më poshë.
17 + 39 + 13 + 11 + 20
=(17 + 13) + (39 + 11) + 20
=30 + 50 + 20 = 100
< 6 |
faqe - 7 - |
8 > |