Afrika veç e veç

Pamje nga sateliti, kepit i gjirit

Nga lartësia, gjiri i Shën Farnciskut

Afrika e Jugut ndodhet në Afrikën jugore dhe ka dalje në dy oqeane, dhe atë në pjesën perëndimore në Oqeanin Atlantik (pjesën veriore të tij) dhe në lindje në Oqeanin Indian. Afrika e Jugut në trupin e sajë ka Lesoton dhe po thuaj se tërësisht e përthekon Suazilandinë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Republikës Jugore Afrikane së bashku me ishullin Princ Eduard është 1,219,912 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 29 00 V, 24 00 L. Vija bregdetare e Afrikës së Jugut është 2,798 km e gjatë ndërsa kufiri tokësorë 4,862 km i gjatë dhe e ndanë atë nga :Botsuana 1,840 km, Lesoto 909 km, Mozambiku 491 km, Namibia 967 km, Suazilandia 430 km, Zimbabveja 225 km.

Klima e në Afrikën e Jugut është oqeanike e ndryshueshme. Përgjatë bregdeti mbretëron një klimë sub-tropikale me ditë të ngrohta dhe net të ftohta

Relevi : Rrafshnalta e gjerë e brendshme e Afrikës së Jugut përfundon në rrafshnaltën me male dhe terene shkëmbore si dhe rrypinë e ngushtë bregdetarë. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregdetit të oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,408 metrave në vendin e quajtur "Njesuthi" (ang.:Njesuthi) në pjesën lindore në kufi me Lesoton.

Algjeria NË ENCIKLOPEDI

"Moul n'ga Cirque", rejoni Tadrart, në jug-lindje të Algjerisë.

"Les Aiguades", afër vendit të quajtur "Béjaïa", Algjeri.

Algjeria ndodhet në Afrikën veriore, në mes të Marokut dhe Tunizisë dhe ka dalje në Oqeanin Atlantik e Detin Mesdhe.

Sipërfaqja e saj e bënë atë që të radhitet si shteti i dytë me i madh në këtë kontinent pas Sudanit. Një pjesë e madhe e teritorit të saj shtrihet në shkretëtirën e Saharës. Sipërfaqja e përgjithshme e Algjerisë është 2,381,740 km² dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 28 00 V, 3 00 L apo shikuar nga Shqipëria në anën jug-lindore (mes 7:00-8:00). Vija bregdetare e Algjerisë është 998 km (tri herë më e gjatë se Bregdeti Shqiptar) ndërsa kufiri tokësorë 6,343 km i gjatë dhe e ndanë atë nga : Libia 982 km, Mali 1,376 km, Mauritania 463 km, Maroku 1,559 km, Nigeri 956 km, Tunizia 965 km,dhe me të ashtuquajturën Sahara Perëndimore apo Sahara Oksidentale 42 km. Algjeria veriore përfshinë pjesën pas bregdetit deri në Saharë ndërsa Algjeria jugore (80% e vendit) pjesën e shkretëtirës. Veriu ka klimë mesdhetare ndërsa jugu klimën e Saharës.

Klima dominuese në Algjeri është klimë e shkretëtirës gjerë në gjysmë shkretinore në disa pjesë është më e butë me reshje në dimër dhe thatësira përgjatë bregdetit, ndërsa në rrafshnaltë mbisundon një dimri me acarë dhe vera me temperatura të ashpra. “Shiroko” thirret era e cila zakonisht në verë qon pluhurin dhe zallin nga shkretëtira.

Relievi i Algjerisë përbëhet kryesisht nga rrafshnaltat dhe shkretëtira e Saharës. Rripi përgjatë bregdetit të Mesdheut ndërpritet nga disa male. Pika më e ultë e relievit është -40m nën nivelin e deti në vendin e quajtur Çot Melërhir (ang.: Chott Melrhir ) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,003 metrave në Tahat (ang.:Tahat), në pjesën jugore në brendi të Saharës.

Si pasurit natyrore të Algjerisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë: Vajguri , Gazi natyrorë, Hekuri (Fe), Fosfate, Urani (U), Plumbi (Pb)dhe Zinku (Zn). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 3.22% e sipërfaqes së vendit.

Angola NË ENCIKLOPEDI

Lumi "Zambezi", pikëpremja e kufinjëve.

Pamje nga jugu i Angolës

Angola ndodhet në kontinentit Afrikan në mes të Namibisë e Republikës Demokratike të Kongos dhe ka dalje në Oqeanin Atlantik. Sipas OKB-së hynë në rajonin e Afrikës qendrore mirëpo disa organizata e institute e plasojnë në Afrikën jugore.

Sipërfaqja e përgjithshme e Angolës është 1,246,700 km² dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 12 30 J, 18 30 L apo shikuar nga Shqipëria në anën jug-lindore (ora 7:00). Vija bregdetare e Angolës është 1,600 km (diku pesë herë më e gjatë se Bregdeti Shqiptar) ndërsa kufiri tokësorë 5,198 km i gjatë dhe e ndanë atë nga : Republika Demokratike e Kongos 2,511 km (nga të cilat 225 km janë vijë kufitare e provincës së diskutueshme Kabinda (ang.: Cabinda ), Republika e Kongos 201 km, Namibia 1,376 km, Zambia 1,110 km

Klima në pjesën jugore dhe përgjatë bregdetit deri në Luandë, është klimë gjysmë shkretinore, ndërsa në veri mbajnë temperatura të ulëta me thatësira sezonale (Maj-Tetor) dhe reshje po ashtu sezonale që fillojnë në Nëntor e vazhdojnë deri në Prill.

Relievi i Angolës përshkruhet nga vija e ngushtë bregdetare, hapësirë e cila ngritët shpejt në lartësia dhe përfundon në rrafshnaltën e gjerë në brendi të vendit. Pika më e ultë e relievit është përgjatë bregdetit dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,620 metrave në pikën e quajtur "Moro de Moko" (ang.:Morro de Moco), në pjesën perëndimore në brendi të vendit.

Si pasurit natyrore të Angolesë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë: Vajguri ,Diamante të çmuara, Hekuri (Fe), Fosfate, Bakri (Cu), Ari (Au), Boksit dhe Urani (U). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 2.41% e sipërfaqes së vendit.

Benini NË ENCIKLOPEDI

Vargmali Atakora

Lumi Penxhari

Benini ndodhet në Afrikën perëndimore në mes të Nigerisë e Togosë dhe ka dalje në Oqeanin Atlantik , gjegjësisht në gjirin që e mbanë emrin e këtij vendi. Zalli fryen nga brendia e vendit arrin gjerë në buzëdet dhe lumenj të pambrojtur nga natyra.

Sipërfaqja e përgjithshme e Beninit është 112,620 km² (katër herë më e madhe se sipërfaqja e Republikës së Shqipërisë), 2,000 km² janë ujore. Benini shtrihet rreth koordinatave gjeografike 9 30 V, 2 15 L. Benini ka një vijë bregdetare prej 121 km, ndërsa kufi tokësorë 1,989 km të gjatë që e ndanë atë nga : Burkina Faso 306 km, Nigeri 266 km, Nigeria 773 km dhe Toga 644 km

Klima në Benin është ekuatoriale, e nxehtë, me lagështi në jug dhe gjysmë shkretinore në veri.

Relievi i Beninit përshkruhet nga një rrafshë i ulët që kalonë valë-valë në rrafshnalta dhe disa bjeshkë e male të ulëta.. Pika më e ultë e relievit është përgjatë bregdetit dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 658 metrave në pikën e quajtur "Maja Sokbaro" (ang.:Mont Sokbaro), në lindje të pjesës qendre të vendit, në kufi me Togon.

Si pasurit natyrore të Beninit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë: Rezerva jetëshkurtra të naftës bregdetare, Guri gëlqerorë, Mermeri dhe Pyjet (druri). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 18.08% e sipërfaqes së vendit.

Bregu i Fildishtë NË ENCIKLOPEDI

Abixhanvridi

Bregu i Fildishtë ndodhet në Afrikën perëndimore në mes të Ganës e Liberisë dhe ka dalje në Oqeanin Atlantik . Popullsia e vendit është e përqendruar pranë bregdetit

Sipërfaqja e përgjithshme e Bregut Fildishtë është 322,460 km² (trimdhjetë herë e gjysmë më e madhe se sipërfaqja e Maqedonisë), 4,460 km² janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 V, 5 00 P. Bregu i Fildishtë ka një Vijë bregdetare prej 515 km ndërsa kufi tokësorë 3,110 km të gjatë dhe e ndanë atë nga : Burkina Faso 584 km, Gana 668 km, Guineja 610 km, Liberia 716 km, Mali 532 km

Klima në Bregun e Fildishtë është tropikë përgjatë bregdetit, gjysmë shkretinore në brendi të pjesës veriore. Sezoni i ngrohtë dhe e thatë fillon në nëntor dhe përfundon me sezonin e nxehtë dhe të thatë në mars e cila zgjatë diku deri në muajin maj. Sezoni e tretë, sezon i nxehtë dhe i lagshtë fillon në qershor dhe përfundon në tetor.

Relievi i Bregu Fildishtë është teren kryesisht i rrafshët me ngritje valore dhe në pjesën veri-perëndimore është teren malorë. Pika më e ultë e relievit është përgjatë bregdetit në Gjirin e Guinesë (Oqeani Atlantik) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,752 metrave në majën "Nimba" (ang.:Mont Nimba), në afërsi të pikëpresjes së kufirit Liberi - Guinesë.

Si pasurit natyrore të Bregudt të Fildishtë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë: Derivatet e Naftës, Gazi natyrorë, Diamante, Mangani (Mn) Hekuri (Fe), Kobalti, Boksiti, Bakri (Cu) dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 9.75% e sipërfaqes së vendit.

Burkina Faso NË ENCIKLOPEDI

Lumi "Arli"

"Forêt Classée de Niangoloko"

Burkina Faso ndodhet në Afrikën perëndimore dhe nuk ka dalje në det por tre lumenjtë që përshkojnë atë, ja mundësojnë lidhjen me Oqeanin Atlantik.

Sipërfaqja e përgjithshme e Burkina Faso-së është 274,200 km² (nonemdhetë herë e gjys ma e madhe se sipërfaqja e Malsisë), 400 km² janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 13 00 V, 2 00 P. Kufi tokësorë i Burkina Faso-së është 3,193 km i gjatë dhe e ndanë atë nga : Benini 306 km, Bregu i Fildishtë 584 km, Gana 549 km, Mali 1,000 km, Nigeri 628 km, Toga 126 km

Klima në Burkina Faso është tropike e ngrohtë me thatësira në dimër dhe lagështi në verë.

Relievi :Pjesa më e madhe e relievit të Burkina Faso-së është teren i rrafshët i parregullt, ngritje valore dhe shkëmborë në pjesën perëndimore e jug-lindore të vendit. Pika më e ultë e relievit (200m) është përgjatë lumit Mouhoun (ang.:Black Vota) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,752 metrave në vendin e quajtur "Tena Kourou" (ang.:Tena Kourou), në pjesën perëndimore afër kufirit me Malin.

Si pasurit natyrore të Buriko Fasosë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë: Mangani (Mn), Guri gëlqerorë, Mermeri, rezerva të vogla Ari (Au), Antimoni (Sb), Bakri (Cu), Nikeli (Ni), Boksiti, Plumbi (Pb), Fosfate, Zinku (Zn) dhe Argjendi (Ar). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 14.43% e sipërfaqes së vendit.

Burundi NË ENCIKLOPEDI

Liqeni Tanganjika

Liqejt e mëdhenjë të Afrikës

Burundi ndodhet në Afrikën qendrore në lindje të RD të Kongos.

Sipërfaqja e përgjithshme e Burundit është 27,830 km² (pak ma e vogël se Shqipnija), nga e cila 2,180 km² janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 3 30 J, 30 00 L. Burundi ka një vijë kufitare tokësore 974 km të gjatë dhe e ndanë atë nga : Republika Demokratike e Kongos 233 km, Ruanda 290 km dhe Tanzania 451 km

Klima: Burundi ka një klimë ekuatoriale. Në rrafshnaltat në lartësira me dallime të mëdha (772 m - 2,670 m mbi detë) ka dhe ndryshime të klimës por klima nuk dallonë sikur tereni. Sezonet e lagështisë fillojnë nga muaji shkurt deri në maj dhe nga shtatori në nëntor ndërsa ato të thatësisë nga qershori në gusht dhe nga dhjetori në janar.

Relievi i Burundit është teren kryesisht shkëmborë dhe malorë. Pika më e ultë e relievit është 772m në liqenin Tanganjika (ang.:Tanganyika) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,670 metrave në majën "Heha" (ang.:Mont Heha), në lindje të pjesës qendrore të vendit.

Si pasurit natyrore të Burundit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë:Nikeli (Ni),Urani (U), okside të rralla tokësor, turba, Kobalti (Co),Bakri (Cu),Platini (Pt) (ende nuk është eksploruar), Toka e punueshme dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 35.05% e sipërfaqes së vendit.

Çadi NË ENCIKLOPEDI

Kamelët në veri-lindje të Çadit

Liqeni "Çad"

Çadi ndodhet në Afrikën qendrore në jug të Libisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Çadit është 1,284,000 km² (Me u bo bashkë Kosova,Shqipëria,Maqedonia edhe Malcia ju duhet edhe 16-herë me u shumu për me pas këtë hapsirë), nga e cila 24,800 km² janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 15 00 V, 19 00 L. Çadi ka një vijë kufitare tokësore 5,968 km të gjatë dhe e ndanë atë nga : Kameruni 1,094 km, Republika Qendrore Afrikane 1,197 km, Libia 1,055 km, Nigeri 1,175 km, Nigeria 87 km, Sudani 1,360 km

Klima: Çadi ka klimë tropike në jug ndërsa në veri klimë shkretëtire.

Relievi i Çadit është i gjerë e i gjorë, në pjesën qendrore terren i rrafshët me lumenj të paktë, që në pjesën veriore kalon në shkretëtirë e në pjesën veriperëndimore fillon të ngrihet në teren malorë, pjesa jugore përshkohet nga tereni i ulët. Pika më e ultë e relievit është 160m në vendin e quajtur Xhurab Depresion (ang.:Djourab Depression) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,415 metrave në "Emi Kousi" (ang.:Emi Koussi), në veri të pjesës qendrore të vendit.

Si pasurit natyrore të Çadit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Urani (U), Kaolinit , natron lloj minerali nga natriumi (Na) dhe Peshkimi në liqenin Çad . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 2.86% e sipërfaqes së vendit.

Egjipti NË ENCIKLOPEDI

Porta Akaba

Pamje tipike nga shkretina e Sinait

Egjipti ndodhet në Afrikën veriore dhe në Azi, në mes të Libisë e Rripit të Gazës dhe në mes të detit Mesdhe në veri e detit Kuq në jug. Në Egjipt gjendet edhe gadishulli i Azisë Sinai.

Sipërfaqja e përgjithshme e Egjiptit është 1,001,450 km² ( 91 herë ma e madhe se Kosova ), nga e cila 6,000 km² janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 27 00 V, 30 00 L. Egjipti ka një bregdet të gjatë 2,450km dhe vijë kufitare tokësore 2,665 km të gjatë dhe e ndanë atë nga : Rripi Gaza 11 km, Izraeli 266 km, Libia 1,115 km, Sudani 1,273 km

Klima e Egjiptit është klimë shkretëtire e nxehtë me verë të thatë dhe dimër të butë.

Relievi i Egjiptit përbëhet nga fushat e gjëra shkretinore të cilat priten nga lumi Nili dhe degëzimet e tij. Pika më e ultë e relievit është -133 m në vendin e quajtur lugu Katara (ang.:Qattara Depression) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,629 metrave në majën "Katerina" (ang.:Mount Catherine), në lindje, në pjesën aziatike të vendit.

Si pasurit natyrore të Egjiptit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Gazi natyrorë, Hekuri (Fe), Fosfate, Mangani (Mn), Guri gëlqerorë, Gipsi, Talku, Plumbi (Pb) dhe Zinku (Zn) Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 2.87% e sipërfaqes së vendit.

Eritrea NË ENCIKLOPEDI

Bregu i rrethuar nga fushat

Toka e punueshme në Eritre

Eritrea ndodhet në Afrikë me dalje në detin e Kuq dhe gjendet në mes të Xhibutit e Sudanit. Sipas ndarjes rajonale të OKB-së Eritrea plasohet në rajonin Afrikës veriore ndërsa disa organizata tjera e plasojë në rajonin e Afrikës lindore varësisht nga veprimtaria e tyre.

Sipërfaqja e përgjithshme e Eritresë është 121,320 km² ( 4 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria) dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 15 00 V, 39 00 L. Eritrea ka një vijë bregdetare të përgjithshme 2,234km dhe vijë kufitare tokësore 1,626 km dhe e ndanë atë nga : Xhibuti 109 km, Etiopia 912 km, Sudani 605 km.

Klima e Eritresë është e nxehtë, përgjatë bregdetit të detit Kuq e djerrët, në pjesë malore në brendi e lagësht (rreth 61cm reshje shiu ), në pjesët tjera malore dhe rrafshnalta është klimë gjysmë shkretinore me reshje shiu të ashpra gjatë sezonit qershor-shtator e sidomos në pjesën shkretinore përgjatë bregdetit.

Relievi e Eritresë në përgjithësi dominohet nga vargmalet që zgjerohen nga pjesa veri-jugore e Etiopisë. Në pjesën lindore përshkohet nga fushat shkretinore deri në bregdet dhe pjesa veriperëndimor ka një teren shkëmborë të cilat kalojnë në rrafshnalta të parregullta në pjesën jug-perëndimore. Pika më e ultë e relievit është -75 m në afërsi të Kulul-it në luginën e quajtur "Denakil" dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,018 metrave në vendin e quajtur "Soira", në jug-lindje të kryeqytetit Asmara.

Si pasurit natyrore të Eritresë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Ari (Au), Karbonate Kaliumi, Zinku (Zn), Bakri (Cu), Kripa, me gjasë duhet të ketë rezerva Nafte e Gazi natyrorë si dhe Peshkimi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 4.95% e sipërfaqes së vendit.

Etiopia NË ENCIKLOPEDI

Malësia etiopiane

Liqeni Turkana

Etiopia ndodhet në Afrikë, në perëndim të Somalisë. Sipas ndarjes rajonale të OKB-së Etiopia plasohet në rajonin e Afrikës veriore ndërsa disa organizata tjera e plasojë në rajonin e Afrikës lindore varësisht nga veprimtaria e tyre.

Sipërfaqja e përgjithshme e Etiopisë është 1,127,127 km² ( 80 herë e diçka ma e madhe se Malcia), nga e cila 7,444km² janë ujë dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 V, 38 00 L. Etiopia ka një vijë kufitare 5,328 km dhe e ndanë atë nga : Xhibuti 349 km, Eritrea 912 km, Kenia 861 km, Somalia 1,600 km, Sudani 1,606 km

Klima e Etiopisë është klimë tropiku e ndikuar shumë nga topografia e relievit.

Relievi e Etiopisë përshkohet nga rrafshnalta me në qendër vargmalet që ndahen në rrafshin e madh të Rifit. Pika më e ultë e relievit është -125 m në luginën e quajtur "Denakil" dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 4,620 metrave në vendin e quajtur "Ras Dejen", në veri të kryeqytetit Adis Abejtë.

Si pasurit natyrore të Etiopisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : rezerva të vogla Ari (Au), pastaj Platini (Pt), Bakri (Cu), Karbonate Kaliumi, Gazi natyrorë dhe Prurja e ujit . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 10.71% e sipërfaqes së vendit.

Gabonia NË ENCIKLOPEDI

Lumi Gabonë

Gabonia ndodhet në Afrikën qendrore me dalje në Oqeanin Atlantik, në vijën e Ekuatorit, në mes të Republikës së Kongos dhe Guinesë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Gabonisë është 267,667 km² (4 herë e diçka ma e madhe se Kosova dhe Malcia) prej së cilës 10,000 km² janë ujë. Gabonia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 1 00 J, 11 45 L. Gabonia ka një vijë bregdetare 885 km të gjatë dhe vijë kufitare 2,551 km që e ndanë atë nga : Kameruni 298km, Republika e Kongos 1,903km dhe Guineja Ekuatoriale 350km

Klima në Gaboni është tropike gjithnjë mbanë vapë dhe lagështi.

Relievi i Gabonisë është i larmishëm. Përgjatë rripit të ngushtë bregdetarë ndodhen rrafshnaltat, në brendi të vendit shkëmbinj dhe në jug e lindje xhungla (savan). Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,575 metrave në malin Ibounxhi (ang.: Mont Iboundji).

Si pasurit natyrore të Gabonisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Mangani (Mn), Urani (U), Ari (Au), Pyjet (duri), Hekuri (Fe) dhe Prurja e ujit . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 1.26 % e sipërfaqes së vendit.

Gambia NË ENCIKLOPEDI

Pika Mandina

Gambia ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në oqeanin Atlantik dhe në brendi të Senegalit

Sipërfaqja e përgjithshme e Gambisë është 11,300 km² ( pakëz ma e madhe se Kosova) nga kjo 1,300 km² janë ujë. Gambia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 13 28 V, 16 34 P. Gambia ka një bregdet një 80km të gjatë dhe vijë kufitare 740km që e ndanë atë nga Senegali.

Klima e Gambisë është e njëjtë me vendet ekuatoriale e nxehtë me sezonin e reshjeve nga qershori deri në nëntor dhe sezonin e thatësisë nga nëntor-maj.

Relievi i Gambisë është terren me rrafshnalta që vërshohen lehtë nga lumi Gambia, përanash rrafshnaltave gjenden disa male. Pika më e ultë e relievit është 0m përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 53 metrave.

Si pasurit natyrore të Gambisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë peshkimi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 25% e sipërfaqes së vendit.

Gana NË ENCIKLOPEDI

Bregu Afaxhato

Zinxhiri i katundeve

Gana ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në gjirin e Guinesë, në mes të Bregut Fildishtë dhe Togosë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Ganës është 239,460 km² (8 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria) prej së cilës 8,520 km² janë ujë. Gana shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 V, 2 00 P. Gana ka një vijë bregdetare 539 km të gjatë dhe vijë kufitare 2,094 km që e ndanë atë nga : Burkina Faso 549 km, Bregu i Fildishtë 668 km dhe Toga 877 km.

Klima në Gana është ekuatoriale e nxehtë, përgjatë bregdetit në pjesën juglindore e thatë, në jugperëndim shumë e nxehtë dhe në veri e thatë dhe e shumë e nxehtë.

Relievi i Ganës është kryesisht terren rrafshnaltë i ultë i cili shpërndahet në jug të pjesës qendrore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 880 metrave në malin "Afadjato" (ang.:Mount Afadjato).

Si pasurit natyrore të Ganës sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Ari (Au), Pyjet (druri), Diamante industriale, Boksiti, Mangani (Mn), Peshkimi, Kauçuku dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 3.1% e sipërfaqes së vendit.

Guineja NË ENCIKLOPEDI

Pyjet dhe bregoret

Plazha në provincën Iles de Los

Guineja ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në oqeanin Atlantik, në mes të Guinesë Bizare e Siera Leonës.

Sipërfaqja e përgjithshme e Guinesë është 245,857 km² (22 herë e diçka ma e madhe se Kosova) dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 11 00 V, 10 00 P. Guineja ka një vijë bregdetare 320 km të gjatë dhe vijë kufitare 3,399 km që e ndanë atë nga : Bregu i Fildishtë 610 km, Guineja Bizare 386 km, Liberia 563 km, Mali 858 km, Senegali 330 km dhe Siera Leone 652 km

Klima në Guine në përgjithësi është e nxehtë dhe lagësht. Sezoni i reshjeve fillon në korrik dhe përfundon në nëntor ndërsa sezoni i thatësisë mbanë nga dhjetori deri në maj.

Relievi i Guinesë në përgjithësi është teren i rrafshët bregdetar që në bredi të vendit merr formën e malore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,752 metrave në majën e malit "Nimba" (ang.:Mont Nimba), në jug, afër trekëndshit kufitar Bregu i Fildishtë-Liberi-Guine.

Si pasurit natyrore të Guinesë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Boksiti, Hekuri (Fe), Diamante, Ari (Au), Urani (U), Prurja e ujit dhe Peshkimi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 3.63% e sipërfaqes së vendit.

Guineja Bizare NË ENCIKLOPEDI

Pamje nga sateliti

Milingonjat puntore

Guineja Bizare ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në gjirin e Guinesë, në mes të Guinesë dhe Senegalit.

Sipërfaqja e përgjithshme e Guinesë Bizare është 36,120 km² (pakë ma e madhe se Shqipëria) prej së cilës 8,120 km² janë ujë. Guineja Bizare shtrihet rreth koordinatave gjeografike 12 00 V, 15 00 P. Guineja Bizare ka një vijë bregdetare 350 km të gjatë dhe vijë kufitare 724 km që e ndanë atë nga : Guineja 386 km dhe Senegali 338 km

Klima në Guinenë Bizare është ekuatoriale dhe në përgjithësi e nxehtë dhe e thatë. Sezoni i reshjeve fillon në qershor dhe përfundon në nëntor ndërsa sezoni i thatësisë zgjatë nga dhjetori në maj.

Relievi i Guinesë Bizare është kryesisht terren i rrafshet dhe i ulët dhe në lindje rrafshi i xhunglës (savana). Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 300 metrave diku në pjesën verilindore.

Si pasurit natyrore të Guinesë Bizare sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Peshkimi, Pyjet (druri), Fosfate, Boksiti dhe rezerva të pa eksploruara Vajguri. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 10.67% e sipërfaqes së vendit.

Guineja Ekuatoriale NË ENCIKLOPEDI

Pamje e Limbës

Guineja Ekuatoriale ndodhet në Afrikën qendrore me dalje në oqeanin Atlantik, në mes të Kamerunit e Gabonisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Guinesë Ekuatoriale është 28,051 km² (pakëz ma e vogël se Shqipëria) dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 2 00 V, 10 00 L. Guineja Ekuatoriale ka një vijë bregdetare 296 km të gjatë dhe vijë kufitare 539 km që e ndanë atë nga : Kameruni 189 km dhe Gaboni 350 km

Klima në Guinen Ekuatoriale është ekuatoriale dhe gjatë tërë vitit mbanë nxehtësi me lagështi.

Relievi i Guinesë Ekuatoriale është kryesisht terren bregdetar i rrafshët që në brendi formon shkëmbinj ndërsa në ishuj është terren i krijuar nga vullkanet. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,008 metrave në vendin e quajtur "Piko Bazile" (ang.: Pico Basile).

Si pasurit natyrore të Guinesë Ekuatoriale sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Nafta, Vajguri, Pyjet (druri), rezerva të vogla të pa eksploruara të arit (Au), Mangani (Mn), Urani (U), Titani (Ti) dhe Hekuri (Fe). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 4.63% e sipërfaqes së vendit.

Kameruni NË ENCIKLOPEDI

Plazha Kirbi

Malet afër Ngaoundali

Kameruni ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në oqeanin Atlantik në mes të Guinesë Ekuatoriale dhe Nigerit.

Sipërfaqja e përgjithshme e Kamerunit është 475,440 km² ( 18 herë e diçka ma e madhe se Maqedonia), nga e cila 6,000km² janë ujë. Kameruni shtrihet rreth koordinatave gjeografike 6 00 V, 12 00 L. Kameruni ka një bregdet të gjatë 402km në gjirin e Biafra-së dhe vijë kufitare 4,591km që e ndanë atë nga : Republika Qendrore Afrikane 797 km, Çadi 1,094 km, Republika e Kongos 523 km, Guineja Ekuatoriale 189 km, Gabonia 298 km, Nigeria 1,690 km

Klima e Kamerunit varet shumë nga relievi përgjatë bregdetit është tropike ndërsa në veri sundon një klimë e thatë shkretëtire.

Relievi e Kamerunit është me terrene të shumëllojshme, me rrafshnalta bregdetare në jugperëndim e të shpërndara në pjesën qendrore ndërsa pjesa perëndimore e relievit është teren malorë dhe me fusha në veri. Pika më e ultë e relievit është 0 m përgjatë bregdetit dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 4,095 metrave në vendin e quajtur "Fako" në malin Kamerun (ang.:Mount Cameroon), në përmendim të kryeqytetit, përgjatë vijës bregdetare.

Si pasurit natyrore të Kamerunit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Boksiti, Hekuri (Fe), Pyjet (druri) dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 12.81% e sipërfaqes së vendit.

Kenia NË ENCIKLOPEDI

Kilimanxhara nga ajri

Bregdeti Mombasa

Kenia ndodhet në Afrikën lindore me dalje në oqeanin Indian, në mes të Somalisë dhe Tanzanisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Kenisë është 582,650 km² (22 herë e diçka ma e madhe se Maqedonia) prej së cilës 13,400 km² janë ujë. Kenia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 1 00 ‘‘‘V’’’, 38 00 ‘‘‘L’’’. Kenia ka një vijë bregdetare 536 km të gjatë dhe vijë kufitare 3,477 km që e ndanë atë nga : Etiopia 861 km, Somalia 682 km, Sudani 232 km, Tanzania 769 km dhe Uganda 933 km.

Klima në Keni është e ndryshueshme nga tropikale në bregdet gjerë në shkretinore në brendi të vendit.

Relievi i Kenisë përbëhet nga tereni me lugina të cilat në pjesën qendrore përfundojnë me malet e larta e të mëdha të ndara nga fusha e madhe e Rift-it, ku fillojnë fushat pjellore. Pika më e ultë e relievit 0 m përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta lartësi mbidetare prej 5,199 metrave në malet e Kenisë (ang.:Mount Kenya), në pjesënqendre të vendit, në veri-lindje të kryeqytetit.

Si pasurit natyrore të Kenisë, sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Ari (Au), Guri gëlqerorë, pluhur Natriumi, Kripa, Kauçuk (goma), Flurosfate, , Gjuetia dhe Prurja e ujit . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 8.08 % e sipërfaqes së vendit.

Kepi i Gjelbërt NË ENCIKLOPEDI

Pika Shën Antoni, Boa Vista

Praia do Norte, Shën Vincenci

Kepi i Gjelbër ndodhet në Afrikën perëndimore , një grup ishujsh në Oqeanin Atlantik në perëndim të Senegalit. Ky vend është një pikë strategjike ushtarake, tregtare e lakmueshme për shtete e fuqishme me interes në Afrikë e atlantikë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Kepit Gjelbër është 4,033 km² (dy herë e ma shumë, ma e vogël se Kosova), dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 16 00 V, 24 00 L. Kepi i Gjelbër ka një Vijë bregdetare prej 965 km ndërsa kufi tokësorë me ndonjë vend tjetër nuk ka.

Klima në ishujt e Kepit Gjelbër është e nxehtë, me verë të thatë. Reshjet e shiut janë të pakta kohë pas kohe por shumë të parregullta.

Relievi i ishujve të Kepit Gjelbër është me një teren me lartësia të pjerrëta, me shkëmbinj gëlqerorë dhe vullkanik. Pika më e ultë e relievit është përgjatë bregdetit të oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,829 metrave në vullkanin e ishullit Fogo.

Si pasurit natyrore të Kepit Gjelbër sipas CIA-Factboock llogariten të jenë: Kripa, Guri shkëmborë, Guri gëlqerorë, Karolina - një lloj toke e bardhë nga e cila përfitohet porcelani dhe Peshkimi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 9.68% e sipërfaqes së vendit.

Komorosi NË ENCIKLOPEDI

Hiri i vulkanit pranë malit Karthala

Plazha e Moronit

Komorosi ndodhet në kontinentin Afrikanë , një grup ishujsh në veri të Kanalit Mozambiku, diku dy të tretat e largësisë në mes të veriut të Madakaskës dhe veriut të Mozambikut. Sipas OKB-së këta ishuj hynë në rajonin e Afrikës lindore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën jugore.

Sipërfaqja e përgjithshme e Ishujve Komoros është 2,170 km² (Sa dy të dhetat e Kosovës) dhe shtrihen rreth koordinatave gjeografike 12 00 ‘‘‘J’’’, 44 15 ‘‘‘L’’’. Ishujt Komoros kanë një vijë bregdetare 340 km të gjatë.

Klima në ishujt Komoros është klimë tropiku detare me sezonin e reshjeve të shiut nga muaji nëntor gjerë në maj.

Relievi i ishujve Komoros është vullkanorë që larg nga brendia e thellë e ishujve zbutet pakë në male më të ulëta dhe rrafshnalta. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanit Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,360 metrave në pikën Le Kartala (ang.: Le Kartala ).

Si pasurit natyrore të ishujve Komoros, sipas CIA-Factboock nuk ka, ndonjë burim nuk përmendet . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 35.87 % e sipërfaqes së vendit.

Lesotoja NË ENCIKLOPEDI

Toka afrikane

Bora afrikane

Lesoto ndodhet në Afrikën jugore një enklavë në Afrikën e Jugut.

Sipërfaqja e përgjithshme e Lesotosë është 30,355 km² (gati tri herë ma e madhe se Kosova ) dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 29 30 J, 28 30 L. Lesoto është një "enklavë" gjeo-politike dhe vija kufitare me Afrikën e Jugut është 909 km i gjatë.

Klima në Lesoto është e larmishme, në dimër e freskët gjerë në të ftoftë dhe e thatë ndërsa në verë e bujshme me reshje shiu.

Relievi i Lesotosë është kryesisht terren me rrafshnalta e lugina por nuk mungojnë edhe malet e bjeshkët. Pika më e ultë e relievit 1,400m është në pikë-prerjen e lumenjve Portokalli dhe Makalengu (ang.:"Orange" dhe "Makhaleng") dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,482 metrave në Tabana Nëtlënjana (ang.: Thabana Ntlenyana ).

Si pasurit natyrore të Lesotos sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Uji (për vaditje), Agrikultura dhe livadhet, disa Diamante dhe minerale tjera. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 10.87 % e sipërfaqes së vendit.

Liberia NË ENCIKLOPEDI

Ylberi liberianë

Në rrugë në mes të Monrovisë dhe Lofasë

Liberia ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në pjesën veriore të oqeanit Atlantik, në mes të Bregut Fildishtë dhe Siera Leonës.

Sipërfaqja e përgjithshme e Liberisë është 111,370 km² (4 herë e diçka ma e madhe se Maqedonia) prej së cilës 15,050 km² janë ujë. Liberia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 6 30 V, 9 30 P. Liberia ka një vijë bregdetare 579 km të gjatë dhe vijë kufitare 1,585 km që e ndanë atë nga : Guineja 563 km, Bregu i Fildishtë 716 km dhe Siera Leone 306 km

Klima në Liberi është ekuatoriale e nxehtë dhe e lagësht, e thatë në dimër me ditë të nxehta e net të freskëta deri të ftohta, ndërsa verës janë të dukshme reshjet e shpeshta të shiut.

Relievi i Liberisë në pjesën më të madhe është terren i rrafshët me ngritje valore dhe në verilindje ka rrafshnalta që në mënyrë valore formojnë disa male të ulëta. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,380 metrave në malin "Vuteve" (ang.:Mount Wuteve), në pjesen veriore të vendit.

Si pasurit natyrore të Liberisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Hekuri (Fe), Pyjet (druri), Diamante, Ari (Au) dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 3.95% e sipërfaqes së vendit.

Libia NË ENCIKLOPEDI

Perëndimi i diellit në Saharë, Fezanë

Liqeni Gaberoun

Libia ndodhet në Afrikën veriore me dalje në detin Mesdhe dhe gjendet në me të Egjiptit e Tunizisë

Sipërfaqja e përgjithshme e Libisë është 1,759,540 km² ( 125 herë ma e madhe se Malcia ), dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 25 00 V, 17 00 L. Libia ka një bregdet të gjatë 1,770km dhe vijë kufitare tokësore 4,348 km dhe e ndanë atë nga : Algjeria 982 km, Çadi 1,055 km, Egjipti 1,115 km, Nigeri 354 km, Sudani 383 km, Tunizia 459 km

Klima e Libisë është klimë mesdheu përgjatë bregdetit dhe shumë e nxehtë në pjesën shkretinore.

Relievi i Libisë është io djerrët përbëhet nga fushat e gjëra shkretinore të cilat ngritën dhe ulen në forma valore. Pika më e ultë e relievit është -47 m në vendin e quajtur Sabkhat Guzauil (ang.:Sabkhat Ghuzayyil) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,267 metrave në endin e quajtur "Biku Biti" (ang.:Bikku Bitti), në jug, në kufi me Çadin.

Si pasurit natyrore të Libisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Gazi natyrorë dhe Gipsi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 1.03% e sipërfaqes së vendit.

Madagaska NË ENCIKLOPEDI

Pyjet në Anxhaxhavi, pranë O. Indianë

Anxhaxhavi

Madagaska ndodhet në Afrikën lindore, një ishull në oqeanin Indian, në lindje të Mozambikut.

Sipërfaqja e përgjithshme e Madagaskës është 587,040 km² (20 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria) prej së cilës 5,500 km² janë ujë. Madagaska shtrihet rreth koordinatave gjeografike 20 00 J, 47 00 L. Madagaska ka një vijë bregdetare 4,828 km të gjatë dhe shtrihet si vendi i vetëm në tërë ishullin.

Klima në Madagaskë përgjatë bregdetit është tropikale ndërsa në brendi normalizohet e në jug është e thatë.

Relievi i Madagaskës në pjesën qendrore është malorë zbresin në rrafshnalta deri në bregdet. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,876 metrave në Maromokotro, ë pjesn më verioe të vendit.

Si pasurit natyrore të Madagaskës, sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Grafiti, Rërë Kromi (Cr) , Qymyri, Boksiti, Kripa, Kuarci, Rërë "tar",, Gaca të zjarrta, Peshkimi dhe Prurja e ujit . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 5.07 % e sipërfaqes së vendit.

Malevia NË ENCIKLOPEDI

Rrypi i liqenit

Nikia afër maleve

Malevia ndodhet në kontinentin Afrikanë, në lindje të Zambias. Sipas OKB-së ky vend hynë në rajonin e Afrikës lindore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën jugore.

Sipërfaqja e përgjithshme e Malevisë është 118,480 km² (8 herë e diçka ma e madhe se Malcia) prej së cilës 24,400 km² janë ujë. Malevia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 13 30 J, 34 00 . Malevia nuk një vijë bregdetare por ka dalje në liqenin Njaza ndërsa vija kufitare është 2,881 km e gjatë dhe e ndanë atë nga : Mozambiku 1,569 km, Tanzania 475 km dhe Zambia 837 km

Klima në Malevi është sub-tropikale. Sezoni i reshjeve fillon në nëntor dhe zgjatë gjerë në maj ku edhe fillon thatësia gjerë në fillimin e reshjeve në maj.

Relievi i Malevisë përbëhet nga rrafshnalta të ngushta e të përzgjatura që krijon bregore dhe male të rrumbullakëta dhe disa bjeshkë. Pika më e ultë e relievit 37 m është në pikë-prerjen e lumit Shire dhe kufirit me Mozambikun (ang.: Shire) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,002 metrave gjendet në bjeshkët Mlanje në majën Sapitva (ang.: Sapitwa (Mount Mlanje)), në pjesën jug-lindore të vendit, afër kufrit me Mozambikun.

Si pasurit natyrore të Malevisë, sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Guri gëlqerorë, Toka e punueshme, Prurja e ujit, rezerva të pa eksplouatuara Urani (U), Qymyri dhe Boksiti. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 23.38 % e sipërfaqes së vendit.

Malia NË ENCIKLOPEDI

Ujëvara Bandiagara

Rëra e Malisë

Malia ndodhet në Afrikën perëndimore, në jugperëndim të Algjerisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Malisë është 1,240,000 km² (Sa 15-të herë sipërfaqja e Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë edhe Malcisë bashkë) prej së cilës 20,000 km² janë ujë. Mali shtrihet rreth koordinatave gjeografike 17 00 V, 4 00 P. Malia nuk ka bregdet, vija kufitare është 2,094 km e gjatë dhe e ndanë atë nga : Algjeria 1,376 km, Burkina Faso 1,000 km, Guineja 858 km, Bregu i Fildishtë 532 km, Mauritania 2,237 km, Nigeri 821 km dhe Senegali 419 km

Klima në Malijë është gjysmë ekuatoriale deri shkretinore. Nga muaji shkurt deri në qershor mbanë mot i nxehtë dhe i thatë nga këtu fillojnë reshjet deri në nëntor ku fillon të mbajë mot i freskët dhe i thatë deri në shkurt.

Relievi i Malis është kryesisht terren i rrafshët me rrafshnalta përplot me zallë, xhungla gjendet në pjesën jugore ndërsa tereni shkëmborë mbulojnë pjesë verilindore. Pika më e ultë e relievit 23 m është përgjatë lumit Senegal dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,155 metrave në vendin e quajtur "Hombori Tondo" .

Si pasurit natyrore të Malit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Ari (Au), Fosfate, Kaoliniti (mineral i bardhë), Kripa, Guri gëlqerorë, Urani (U) dhe Prurja e ujit. këtu duhet pasur parasysh që rezerva Boksiti, Hekuri (Fe), Mangani (Mn), Kallai (Sn), dhe Bakri (Cu) janë të njohura por nuk janë të eksploatuara. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 3.82% e sipërfaqes së vendit.

Maroku NË ENCIKLOPEDI

Shkretira Erg Çebi

Bjeshkët e Marokut

Maroku ndodhet në Afrikën veriore me dalje në oqeanin Atlantik e detin Mesdhe dhe gjendet në mes të Algjerisë e Saharës Perëndimore

Sipërfaqja e përgjithshme e Marokut është 446,550 km² ( 15 herë ma e madhe se Shqipëria }nga kjo sipërfaqe 250km² janë ujë. Maroku shtrihet rreth koordinatave gjeografike 32 00 V, 5 00 P. Maroku ka një bregdet të gjatë 1,835km dhe vijë kufitare tokësore 2,017.9 km dhe e ndanë atë nga : Algjeria 1,559 km, Sahara Oksidentale 443 km, Spanja (Ceuta) 6.3 km, Spanja (Melilla) 9.6 km

Klima e Marokut është klimë Mesdheu përgjatë bregdetit dhe kalon në shkretinore në brendinë e thellë të vendit.

Relievi i Marokut përbëhet nga terreni malorë që kufizojnë rrafshnaltat e shumta në bregdet dhe brendi. Pika më e ultë e relievit është -55 m në vendin e quajtur Sebkha Tah (ang.:Sebkha Tahl) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 4,165 metrave në majën "Jbel Toubkal" (ang.:Jbel Toubkal), në pjesën qendrore të vendit.

Si pasurit natyrore të Marokut sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Fosfate, Hekuri (Fe), Mangani (Mn), Plumbi (Pb), Zinku (Zn), Peshkimi dhe Kripa. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 19.61% e sipërfaqes së vendit.

Mauritania NË ENCIKLOPEDI

Shkretira Adra

Lumi Senegal

Mauritania ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në oqeanin Atlantik, në mes të Senegalit dhe Saharës Perëndimore.

Sipërfaqja e përgjithshme e Mauritanisë është 1,030,700 km² (73 herë e diçka ma e madhe se Malcia) prej së cilës 300 km² janë ujë. Mauritania shtrihet rreth koordinatave gjeografike 20 00 V, 12 00 P. Mauritania ka një vijë bregdetare 754 km të gjatë dhe vijë kufitare 5,074 km që e ndanë atë nga : Algjeria 463 km, Mali 2,237 km, Senegali 813 km dhe Sahara Perëndimore

Klima në Mauritani është klimë shkretëtire dhe gjithnjë e nxehtë, e thatë me temperatura konstante.

Relievi i Mauritanisë është kryesisht jo pjellorë, terren i ultë i Saharës me disa shkëmbinjë në pjesën qendrore. Pika më e ultë e relievit -5m është në luginën "Sebkhet Tenxhamça" (ang.:Sebkhet Te-n-Dghamcha) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 915 metrave në majën "Kediet Ijill" (ang.:Kediet Ijill), afër pjesës qendrore.

Si pasurit natyrore të Mauritanisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Hekuri (Fe), Gipsi, Bakri (Cu), Fosfate, Diamante, Ari (Au), Nafta dhe Peshkimi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 0.48% e sipërfaqes së vendit.

Ishulli Mauritius NË ENCIKLOPEDI

Bregdeti

Krijimi i gjelbrimit

Ishulli Mauritius ndodhet në kontinentin Afrikanë , në lindje të Madagaskës. Sipas OKB-së ky ishull hynë në rajonin e Afrikës lindore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën jugore.

Sipërfaqja e përgjithshme e ishullit Mauritius është 2,040 km² duke llogaritur Ishujt Agalega, Kargados Karajos Shoals-in (ang.: Cargados Carajos Shoals (Saint Brandon) ) dhe Rodrigrezin (ang.:Rodrigues), prej së cilës sipërfaqe 10 km² janë ujë. Ishuli Mauritius shtrihet rreth koordinatave gjeografike 20 17 J, 57 33 L. Ishulli Mauritius ka një vijë bregdetare 177 km dhe nuk ka ndonjë fqinjë për të ndarë kufirin tokësor.

Klima në Mauritius është tropikale e ndikuar nga fryma kalimtare juglindore. Sezoni i thatësi në dimër fillon në muajin maj dhe përfundon në nëntor nga ku fillojnë reshjet që zgjasin gjatë sezonit verorë deri në maj.

Relievi i Mauritius-it rripi i ngushtë bregdetarë vazhdon në male të parregullta që e rrethojnë rrafshnaltën në pjesën qendrore. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 828 metrave në majën Piton (ang.: Mont Piton).

Si pasurit natyrore të Mauritius-it sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Toka e punueshme dhe Peshkimi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 49.26 % e sipërfaqes së vendit.

Mozambiku NË ENCIKLOPEDI

Maja Binga

Lipopol, në jug

Mozambiku ndodhet në Afrikën lindore me dalje në kanalin e Mozambikut (oqeanin Indian), në mes të Afrikës së Jugut dhe Tanzanisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Mozambikut është 801,590 km² (31 herë e diçka ma e madhe se Maqedonia) prej së cilës 17,500 km² janë ujë. Mozambiku shtrihet rreth koordinatave gjeografike 18 15 J, 35 00 L. Mozambiku ka një vijë bregdetare 2,470 km të gjatë dhe vijë kufitare 4,571 km që e ndanë atë nga : Malavia 1,569 km, Afrika e Jugut 491 km, Suazilandia 105 km, Tanzania 756 km, Zambia 419 km dhe Zimbabvea 1,231 km

Klima në Mozambik është tropikale gjerë më sub-tropikale.

Relievi i Mozambikut në pjesën bregdetare është terren i ulët dhe i rrafshët, në pjesën qendrore paksa më i ngritur, në pjesën verilindore gjenden rrafshnaltat dhe në perëndim është kryesisht terren malorë.Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,436 metrave në majën Binga (ang.: Monte Binga), në veriun e largët të vendit, afër kufirit me Tanzaninë.

Si pasurit natyrore të Mozambikut sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Qymyri, Titani (Ti), Gazi natyrorë, Prurja e ujit,Tantali dhe Grafiti. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 5.1 % e sipërfaqes së vendit.

Namibia NË ENCIKLOPEDI

Pjesë nga Sosusvlai

Namibia, në jug

Namibia ndodhet në Afrikën jugore me dalje në Oqeanin Atlantik (pjesën jugore), në mes të Angolës dhe Afrikës së Jugut.

Sipërfaqja e përgjithshme e Namibisë është 825,418 km² (28 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria) dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 22 00 J, 15 00 L. Namibia ka një vijë bregdetare 1,572 km të gjatë dhe vijë kufitare 3,936 km që e ndanë atë nga : Angola 1,376 km, Botsuana 1,360 km, Afrika e Jugut 967 km dhe Zambia 233 km.

Klima në Namibi është e lloj llojshme nga ajo shkretirore e nxehtë deri në pjesët ku mbanë lagshti.

Relievi i Namibisë përbëhet kryesisht nga rrafshnaltat, përgjatë bregdetit gjendt shkretëtira e Namib dhe në lindje shkretëtia Kalahari. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanini Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,606 metrave në Konigstein (ang.: Konigstein ).

Si pasurit natyrore të Namibisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Diamante, Bakri (Cu), Urani (U), Ari (Au), Plumbi (Pb), Kallai (Sn), Litiumi (Li), cadmium, zinc, Kripa, vanadiumi (V), Gazi natyrorë, Prurja e ujit dhe Peshkimi, ku duhet pasur parasyshë që llogarite të ketë edhe rezeva Vajguri, Qymyri, dhe Hekuri (Fe). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 0.99 % e sipërfaqes së vendit.

Nigeri NË ENCIKLOPEDI

Miniera Arlit

Këndi jugorë i Saharës

Nigeri ndodhet në Afrikën perëndimore, në verilindje të Algjerisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Nigerit është 1,267,000 km² (49 herë e diçka ma e madhe se Maqedonia) prej së cilës 300 km² janë ujë. Nigeri shtrihet rreth koordinatave gjeografike 16 00 V, 8 00 L. Nigeri nuk ka bregdetë, vijë kufitare 5,697 km dhe e ndanë atë nga : Algjeria 956 km, Benini 266 km, Burkina Faso 628 km, Çadi 1,175 km, Libia 354 km, Mali 821 km dhe Nigeria 1,497 km

Klima në Nigerë është klimë shkretëtire. Më së shpeshti mbanë mot i nxehtë dhe i thatë ndërsa në pjesën e largët jugore të vendit mbanë një mot i klimës ekuatoriale pakë më i freskët se në tërë vendin.

Relievi i Nigerit është kryesisht terren me rrafshnalta zalli e shkretëtire. Në pjesën jugore ka disa fusha dhe male të ulëta ndërsa në veri shkëmbinj. Pika më e ultë e relievit 200m është përgjatë lumit Niger dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,022 metrave në malin "Bagzane" (ang.:Mont Bagzane), në qendër të vendit.

Si pasurit natyrore të Nigerit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Urani (U), Qymyrguri, Hekuri (Fe), Kallai (Sn), Fosfate, Ari (Au) dhe Vajguri. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 3.54% e sipërfaqes së vendit.

Nigeria NË ENCIKLOPEDI

Malet Mandara

Lumi Benus

Nigeria ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në gjirin e Guinesë (Oqeani Atlantik), në mes të Beninit dhe Kamerunit.

Sipërfaqja e përgjithshme e Nigerisë është 923,768 km² (65 herë e diçka ma e madhe se Malcia) prej së cilës 13,000 km² janë ujë. Nigeria shtrihet rreth koordinatave gjeografike 10 00 V, 8 00 P. Nigeria ka një vijë bregdetare 853 km të gjatë dhe vijë kufitare 4,047 km që e ndanë atë nga : Benini 773 km, Kameruni 1,690 km, Çadi 87 km dhe Nigeri 1,497 km

Klima në Nigeri është e ndryshueshme. Në pjesën jugore ekuatoriale në atë qendrore topike dhe klimë shkretëtire në veri.

Relievi i Nigerisë është terren i rrafshët që vije duke u shenduar në malorë në pjesën qendrore ndërsa në jug shkëmbor e në veri ka disa rrafshnalta. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,419 metrave në malin "Çapal Vadi" (ang.:Chappal Waddi), në jug-lindje të kryeqytetit, në kufi me Kamerunin.

Si pasurit natyrore të Nigerisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Gazi natyrorë, Vajguri, Kallai (Sn), Kolumbite, Hekuri (Fe), Qymyrguri, Guri gëlqerorë, Plumbi (Pb), Zinku (Zn) dhe Toka e punueshme. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 31.29% e sipërfaqes së vendit.

Republika e Kongos NË ENCIKLOPEDI

Lumi Kongo

Lumi Ubangi afër Banguit

Republika e Kongos ndodhet në kontinentin Afrikanë me dalje të ngushtë në Oqeanin Atlantik në mes të Angolës dhe Gabonisë. Sipas OKB-së ky vend hynë në rajonin e Afrikës qendrore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën perëndimore.

Sipërfaqja e përgjithshme e Republikës së Kongos është 342,000 km² (4 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Malcia bashkë ) prej së cilës 500 km² janë ujë. Republika e Kongos shtrihet rreth koordinatave gjeografike 1 00 J, 15 00 L. Republika e Kongos ka një vijë bregdetare 169 km të gjatë dhe vijë kufitare 5,504 km që e ndanë atë nga : Angola 201 km, Kameruni 523 km, Republika e Afrikës Qendrore 467 km, Republika Demokratike e Kongos 2,410 km dhe Gabonia 1,903km

Klima në Republikën e Kongos është tropikale. Sezoni i reshjeve gjatë marsit dei në korrik dhe sezoni i thatësisë me temperatura konstante të larta nga qershori deri në tetor.

Relievi i Republikës së Kongos përbëhet kryesisht nga tereni i ulët në pjesën qendrore ëshë terren i ngritur në rrafshnalta. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanini Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 903 metrave në malin Berongu (ang.:Mount Berongou ).

Si pasurit natyrore të Republikës së Kongos, sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Pyjet (duri), Karbonate Kaliumi, Plumbi (Pb), Zinku (Zn), Urani (U), Bakri (Cu), Fosfate, Gazi natyrorë dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 0.51 % e sipërfaqes së vendit.

Republika Demokratike e Kongos NË ENCIKLOPEDI

Lumi Ituri

Mali Gainga dhe Muhabura, në kufi me Ugandën

Republika Demokratike e Kongos ndodhet në Afrikën qendrore me dalje në Oqeanin Atlantik, në verilindje të Angolës.

Sipërfaqja e përgjithshme e Republikës Demokratike të Kongos është 2,345,410 km² (215 herë e diçka ma e madhe se Kosova) prej së cilës 77,810 km² janë ujë. Republika Demokratike e Kongos shtrihet rreth koordinatave gjeografike 0 00 V, 25 00 L. Republika Demokratike e Kongos ka një vijë bregdetare 37 km të gjatë dhe vijë kufitare 10,730 km që e ndanë atë nga : Angola 2,511 km (nga e cila 225 km janë të kufirit të provincës së diskutueshme Cabinda), Burundi 233 km, Republika Qendrore Afrikane 1,577 km, Republika e Kongos 2,410 km, Ruanda 217 km, Sudani 628 km, Tanzania 459 km, Uganda 765 km dhe Zambia 1,930 km

Klima në Republikën Demokratike të Kongos është e shumë llojshme. Përgjatë lumenëve afër vijës së ekuatorit është tropikale e nxehtë dhe e butë për nga rreshjet. Në malet jugore mbanë motë i ftohtë dhe në malet lindore i ftohtë dhe i lagështë. Në veri të ekuatorit sezoni i rreshjeve fillon nga maji prill dhe vazhdonë deri në tetor ndërsa sezoni i thatësisë nga dhjetori deri në shkurt. Në pjesën jugore të ekuatorit sezoni i rreshjeve fillon shumë më vonë diku në nëntorë dhe zgjatë deri në shkurt ndërsa ai i thatësisë mbanë nga prilli deri në tetorë.

Relievi i Republikës Demokratike të Kongos përbëhet nga një rrafshënaltë e gjërë e hapur dhe tereni malorë në lindje. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanini Atlantik dhe ajo më e larta nëlartësi mbidetare prej 5,110 metrave në vendin e quajtur Pik Margarite në malet Ngaliem (ang.: Pic Marguerite on Mont Ngaliema (Mount Stanley)), në lindje të kryeqytetit, në kufi me Ugandën.

Si pasurit natyrore të Republikës Demokratike të Kongos, sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Kobalti, Bakri (Cu), Kadmiumi, Vajguri, Diamante industriale dhe dekorimi, Ari (Au), Argjendi (Ar), Zinku (Zn), Mangani (Mn), Kallai (Sn), Germaniumi, Urani (U), Radiumi, Boksiti, Hekuri (Fe), Qymyri, Prurja e ujit dhe Pyjet (duri). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 2.96 % e sipërfaqes së vendit.

Republika e Afrikës Qendrore NË ENCIKLOPEDI

Bangui

Pamje nga lumi Çari

Republika e Afrikës Qendrore ndodhet në Afrikën perëndimore në veri të Republikës Demokratike të Kongos.

Sipërfaqja e përgjithshme e Republikës së Afrikës Qendrore është 622,984 km² ( 21 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria) dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 7 00 V, 21 00 L. Republika e Afrikës Qendrore ka një vijë kufitare 4,591km të gjatë që e ndanë atë nga : Kameruni 797 km, Çadi 1,197 km, Republika Demokratike e Kongos 1,577 km, Republika e Kongos 467 km dhe Sudani 1,165 km

Relievi i Republikës së Afrikës Qendrore është me terrene të gjëra, të rrafshëta e malore. Në verilindje dhe jugperëndim është relievë shkëmborë . Pika më e ultë e relievit është 335 m përgjatë lumit Oubangui (ang.:Oubangui) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,420 metrave në majën e malin Ngaoui (ang.: Mont Ngaoui), në veri-lindje, në kufi me Kamerunin. Vendi ndodhe (pjesa më e madhe e tij) në një lartësi mbidetare deri në 1.420 m mbi nivelin e deti. Në veri mbizotëronë më tepër një klimë e ngjashme me klimën e shkretirës ndërsa në jug klima ekuatoriale me reshje të shiut nga muaji mars deri në tetor. Flora und Fauna Vargmalet e dendura tropike në jug të vendit është vendstrehimi më i largët i gorillave dhe elefantëve. Megjithatë pjesa më e madhe e vendit karakterizohet me luginat të bleruara dhe me pyje jo të dendura. Kafshët vendase më të shpeshta që popullzojnë pjesën më të madhe të vendit janë: elefantët, majmunët, antilopat, buallicat, zogj që rrallë hasen në natyrë, sikurse kali i Nilit që popullzojnë ujërat e vendit.

Klima e Republikës së Afrikës Qendrore është e njëjtë me vendet tropike me dimër të tatë e verë të nxehtë e me rresje shiu.

Si pasurit natyrore të Republikës së Afrikës Qendrore sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Diamante, Urani (U), Ari (Au), Nafta dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 3.1% e sipërfaqes së vendit.

Ruanda NË ENCIKLOPEDI

Mali Karisimbi

Rajoni Gitarama

Ruanda ndodhet në kontinentin Afrikanë, në lindje të Republikës Demokratike të Kongos. Sipas OKB-së ky vend hynë në rajonin e Afrikës lindore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën qendrore.

Sipërfaqja e përgjithshme e Ruandës është 26,338 km² (pak ma e vogël se Shqipëria) prej së cilës 1,390 km² janë ujë. Ruanda shtrihet rreth koordinatave gjeografike 2 00 J, 30 00 L. Ruanda nuk ka bregdetë ndërsa vija kufitare e saj është 893 km e gjatë dhe e ndanë atë nga : Burundi 290 km, Republika Demokratike e Kongos 217 km, Tanzania 217 km dhe Uganda 169 km

Klima në Ruandë është e shumëllojshme. Në këtë vend ka dy sezone të reshjeve të shiut nga muaji shkurt deri në prill dhe nga nëntori deri në janar, në pjesët malore është e butë dhe me gjasa reshje dëbore.

Relievi i Ruandës përgjithësishtë është moçalorë, me rrafshnalta dhe male. Relievi anonë me malet nga perëndimi në lindje. Pika më e ultë e relievit 950 m është përgjatë lumit Rusizi dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 4,519 metrave tek gryka e vullkanin Karisimb (ang.: Volcan Karisimbi ), në kufi me RD të Kongos.

Si pasurit natyrore të Ruandës sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Ari (Au), një lloj Kallaji, Tungsteni, Metani, Prurja e ujit dhe Toka e punueshme. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 40.54 % e sipërfaqes së vendit.

Ishujt e Shën Tomes dhe Principeve NË ENCIKLOPEDI

Pyjet në xhungëll

Peshkimi në bregdetë

Ishujt Sao Tome dhe Principe ndodhet në kontinentin Afrikanë, në gjirin e Guinesë, në perëndim të Gambisë. Sipas OKB-së këta ishuj hynë në rajonin e Afrikës qendrore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën perëndimore.

Sipërfaqja e përgjithshme e ishujve Shën Toma dhe Principe është 1,001 km² (10 herë e diçka ma e vogël se Kosova)shtrihen rreth koordinatave gjeografike 1 00 V, 7 00 L. Ishujt Shën Toma dhe Principe kanë një vijë bregdetare 209 km dhe nuk ndajnë ndonjë pjesë të tyer me fqinjët.

Klima në Ishujt Shën Toma dhe Principe është tropikale e nxehtë me vapë dhe një sezon reshjesh shiu që fillonë në tetor dhe zgjatë deri në maj.

Relievi i Ishujve Shën Toma dhe Principe është vullkanik dhe malorë. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanini Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,024 metrave në vendin e quajtur Pika e Shën Tomës (ang.: Pico de Sao Tome ).

Si pasurit natyrore të Ishujve Shën Toma dhe Principe sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Peshkimi]] dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 6.25 % e sipërfaqes së vendit.

Grupi i ishujve Sejelles NË ENCIKLOPEDI

Ujdhesat Mahe

Grupi i ishujve Sejelles (ang.:Seychelles) ndodhet në Afrikën lindore, në oqeanin Indian, në verilindje të Madagaskës.

Sipërfaqja e përgjithshme e ishujve Seychelles-it është 455 km² (23 herë e diçka ma e vogël se Kosova)dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 4 35 J, 55 40 L. Ishujt Seychelles kanë një vijë bregdetare 491 km të gjatë dhe nuk kanë kufi që e ndanë me ndonjë vend tjetër

Klima në ishujt Seychelles është tropikale bregdetare e butë me dy sezone. Sezonin e ftoftë që fillon në fund të muajit maj dhe vazhdon deri në shtatorë dhe sezonin e nxehtë përgjatë kohës së "monsunit" veri-perëndimor nga marsi deri në maj.

Relievi i ishujve Seychelles-it teren shkëmborë prej graniti edhe një rrip i gushtë bregdetar pas së cilit ndodhen shkëmbinj e bjeshkë të pasura me qymyrgur. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanini Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 905 metrave në vendin e quajtur Morne Sejselois (ang.: Morne Seychellois ).

Si pasurit natyrore të ishujve Seychelles -it sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Peshkimi, Kopra dhe një lloj druri i posaçëm . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 2.22 % e sipërfaqes së vendit.

Senegali NË ENCIKLOPEDI

Rezervati Bandi

Moqali Bolong në lindje

Senegali ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në pjesën veriore të oqeanit Atlantik, në mes të Guinesë Bizare e Mauritanisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Senegalit është 196,190 km² (18 herë e diçka ma e madhe se Kosova) prej së cilës 4,190 km² janë ujë. Senegali shtrihet rreth koordinatave gjeografike 14 00 V, 14 00 P. Senegali ka një vijë bregdetare 531 km të gjatë dhe vijë kufitare 2,640 km që e ndanë atë nga : Gambia 740 km, Guineja 330 km, Guineja Bizare 338 km, Mali 419 km dhe Mauritania 813 km

Klima në Senegal është tropikale e nxehtë dhe e lagësht. Sezoni i reshjeve me një frymë të ashpër nga juglindja fillon në muajin maj dhe përfundon diku në nëntor ndërsa sezoni i thatësisë i dominuar nga nxehtësia dhe fryma e rreptë fillon në dhjetor dhe përfundon në prill.

Relievi i Senegalit është kryesisht terren i ultë. Në pjesën juglindore me rrafshnalta e bregore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 581 metrave në bregun "Nepen Dijaka" (ang.:Nepen Diakha).

Si pasurit natyrore të Senegalit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Peshkimi, Fosfate dhe Hekuri (Fe). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 12.78% e sipërfaqes së vendit.

Siera Leone NË ENCIKLOPEDI

Mali Kufan nga katundi Balandugu

Mina e diamanteve në rrethin Kono

Siera Leone ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në pesën veriore të oqeanit Atlantik, në mes të Guinesë dhe Liberisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Siera Leones është 71,740 km² (2 herë e gjysë ma e madhe se Shqipëria) prej së cilës 120 km² janë ujë. Siera Leone shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 30 V, 11 30 P. Siera Leone ka një vijë bregdetare 402 km të gjatë dhe vijë kufitare 958 km që e ndanë atë nga : Guineja 652 km dhe Liberia 306 km

Klima në Siera Leone është tropikale e nxehtë dhe e lagësht. Sezoni verorë i reshjeve nga muaji maji në dhjetor dhe ai dimërorë i thatësisë nga dhjetori në prill.

Relievi i Siera Leones përgjatë rripit bregdetarë përshkohet nga moçalet e male me pyje dhe rrafshnalta. Pjesa lindore e relievit është teren malorë. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,948 metrave në malin "Lona Mansa" (ang.: Loma Mansa (Bintimani)), në veri-lindje të kryeqytetit, në pjesën lindore të vendit.

Si pasurit natyrore të Siera Leones sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Diamante, Titani (Ti), Boksiti, minerale Hekuri (Fe), Ari (Au) dhe gurë Kromi (Cr). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 6.98% e sipërfaqes së vendit.

Somalia NË ENCIKLOPEDI

Arat e misrit në Jamame

Bregdeti, Mogadishu

Somalia ndodhet në Afrikën lindore me dalje në gjirin e Aden-ës (Oqeanin Atlantik), në lindje të Etiopisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Somalisë 637,657 km² (22 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria)prej së cilës 10,320 km² janë ujë. Somalia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 10 00 V, 49 00 L. Somalia ka një vijë bregdetare 3,025 km të gjatë dhe vijë kufitare 2,340 km që e ndanë atë nga : Xhibuti 58 km, Etiopia 1,600 km dhe Kenia 682 km

Klima në Somali kryesisht dominon klima shkretinore. Nga dhjetori deri në shkurt në pjesën verilindore "monsune", temperatura mesatare në veri dhe vapë e madhe në jug ndërsa nga maji deri në tetor në pjesën jugperëndimore manë "monsuni", në pjesën veriore vapë e madhe dhe në jug po ashtu vapë po më e butë me reshje shiu të parregullta dhe me lashti në mes të "mosumeve".

Relievi i Somalisë kryesisht i ulët dhe i rrafshët që ngadal formojnë rrafshnaltën e gjërë që përmbyllet me malet në veri. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,416 metrave në Shimbiris (ang.: Shimbiris), në pjesën veri-lindore të vendit.

Si pasurit natyrore të Somalisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Urani (U) dhe rezerva të mëdha të pa eksploruar Hekuri (Fe), Kallai (Sn), Gipsi, Boksiti, Bakri (Cu), Kripa, Gazi natyrorë dhe disa rezerva Nafte. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 1.67 % e sipërfaqes së vendit.

Suazilandia NË ENCIKLOPEDI

Ujëvara Mantenga

Suazilandia (ang.: Swaziland) ndodhet në Afrikën jugore, në mes të Mozambikut dhe Afrikës së Jugut.

Sipërfaqja e përgjithshme e Suazilandës 17,363 km² (pakë ma e madhe se Malcia) prej së cilës 160 km² janë ujë. Suazilanda shtrihet rreth koordinatave gjeografike 26 30 J, 31 30 L. Suazilanda nuk ka bregdetë ndëra vija kufitare është 535 km e gjatë dhe e ndanë atë nga : Mozambiku 105 km dhe Afrika e Jugut 430 km

Klima në Suazilandë ndryshonë nga ajo tropikale në temperatura mesatare.

Relievi i Suazilandës kryesisht malorë dhe shkëmborë me disa rrafshnalta mesatare. Pika më e ultë e relievit 21 m është përgjatë lumit Usuti i madhë (ang.: Great Usutu) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,862 metrave në Emlembe (ang.: Emlembe ).

Si pasurit natyrore të Suazilandës sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Asbesti, Qymyri, tokë qeramike, Kasitiriti, Prurja e ujit, Pyjet (druri), rezerva të vogla Ari (Au) , rezerva Diamante, gur Kuarci dhe Taliumi. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 10.35 % e sipërfaqes së vendit.

Sudani NË ENCIKLOPEDI

Krateri Deriba, Darfur

Lumi Sobat

Sudani ndodhet në Afrikën veriore me dalje në detin e Kuq dhe gjendet në mes të Egjiptit e Eritresë

Sipërfaqja e përgjithshme e Sudanit është 2,505,810 km² ( 97 herë ma e madhe se Maqedonia apo një çerek i ShBA-ve) nga kjo sipërfaqe 129,810km² janë ujë. Sudani shtrihet rreth koordinatave gjeografike 15 00 V, 30 00 L. Sudani ka një vijë bregdetare të gjatë 853km dhe vijë kufitare tokësore 7,687 km dhe e ndanë atë nga : Republika Qendrore Afrikane 1,165 km, Çadi 1,360 km, Republika Demokratike e Kongos 628 km, Egjipti 1,273 km, Eritrea 605 km, Etiopia 1,606 km, Kenia 232 km, Libia 383 km, Uganda 435 km

Klima e Sudanit është klimë e tropeve në jug, e djerrët shkretinore në në veri. Sezoni i reshjeve varet nga regjioni (nga prilli deri në nëntor)

Relievi i Sudanit në përgjithësi përbëhet nga terreni i rrafshët me disa male që ju përngjajnë më tepër ngritjeve të ulëta e që në jugun, veri-perëndimin e perëndimin e largët të vendit marrin formën e maleve të mirëfillta. Pika më e ultë e relievit është përgjatë bregdetit të detit të Kuq dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,187 metrave në vendin e quajtur "Kinjeti" (ang.:Kinyetil), në jug, në kufi me Ugandën.

Si pasurit natyrore të Sudanit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, rezerva të vogla Hekuri (Fe), Bakri (Cu), Kromi (Cr), Zinku (Zn), Mikaniti, Argjendi (Ar), Ari (Au) dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 6.83% e sipërfaqes së vendit.

Tanzania NË ENCIKLOPEDI

Plazha Dar es Salam në O. Indianë

Parku Kombëtar Arusha

Tanzania ndodhet në Afrikën lindore me dalje në oqeanin Indian, në mes të Kenisë dhe mozambikut.

Sipërfaqja e përgjithshme e Tanzanisë 945,087 km² (36 herë e diçka ma e madhe se Maqedonia) prej së cilës 59,050 km² janë ujë. Tanzania shtrihet rreth koordinatave gjeografike 6 00 J, 35 00 L. Tanzania ka një vijë bregdetare 1,424 km të gjatë dhe vijë kufitare 3,861 km që e ndanë atë nga : Burundi 451 km, Republika Demokratike e Kongos 459 km, Kenia 769 km, Malevia 475 km, Mozambiku 756 km, Ruanda 217 km, Uganda 396 km dhe Zambia 338 km

Klima në Tanzani është e ndryshueshme. tropikale përgjatë bregdetit dhe mesatare në malet e brendshme.

Relievi i Tanzanisë është i ulët e i rrafshët përgjatë bregdetit që ngjitet në rrafshnaltë dhe përfundon me malet e bjeshkë në veri dhe jug. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 5,895 metrave në majën Kilimanxharo (ang.: Kilimanjaro ).

Si pasurit natyrore të Tanzanisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Prurja e ujit, Kallai (Sn), Fosfate, Hekuri (Fe), Qymyri, Diamante, gur të çmuar, Ari (Au), Gazi natyrorë, Nikeli (Ni) . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 4.52 % e sipërfaqes së vendit.

Toga NË ENCIKLOPEDI

Miniera e fosfateve

Katundi në Boma

Toga ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në gjirin e Beninit (Oqeani Atlantik), në mes të Beninit dhe Ganës.

Sipërfaqja e përgjithshme e Togës është 56,785 km² (2 herë Shqipëria me Kosovën) prej së cilës 2,400 km² janë ujë. Toga shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 V, 1 10 L. Toga ka një vijë bregdetare 56 km të gjatë dhe vijë kufitare 1,647 km që e ndanë atë nga : Benini 644 km, Burkina Faso 126 km dhe Gana 877 km

Klima në Toga është tropikale e nxehtë në jug e lagësht ndërsa në veri gjysmë shkretinore.

Relievi i Togës në veri është terren i xhunglës, në pjesën qendrore shkëmborë dhe me rrafshnalta në pjesën jugore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 986 metrave në malin "Agou" (ang.:Mont Agou).

Si pasurit natyrore të Togës sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Fosfate, Guri gëlqerorë, Mermeri dhe Toka e punueshme. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 46.15% e sipërfaqes së vendit.

Tunizia NË ENCIKLOPEDI

Rruga për Tabarka

Xhebelgora

Tunizia ndodhet në Afrikës veriore me dalje në detin Mesdhe në mes të Algjerisë dhe Libisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Tunizisë është 163,610 km² ( 15 herë e diçka ma e madhe se Kosova), nga e cila 8,250km² janë ujë. Tunizia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 34 00 V, 9 00 L. Tunizia ka një bregdet të gjatë 1,148km në Mesdhe dhe vijë kufitare 1,424 km që e ndanë atë nga : Algjeria 965 km dhe Libia 459 km

Klima e Tunizisë është klimë mesdhetare në veri me dimër të butë me reshje shiu e verë të thatë dhe në jug klimë shkretinore

Relievi e Tunizisë është terren malorë në veri, në pjesën qendrore male të zhveshura dhe në jug gjendet Sahara. Pika më e ultë e relievit është -17 m në vendin e quajtur "Shat al Garsah" (ang.:Shatt al Gharsah) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,544 metrave në vendin e quajtur "Jebel eh Kambi" (ang.:Jebel ech Chambi).

Si pasurit natyrore të Tunizisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Fosfate, Hekuri (Fe), Plumbi (Pb), Zinku (Zn) dhe Kripa. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 17.86% e sipërfaqes së vendit.

Uganda NË ENCIKLOPEDI

Liqeni mbi grykë të vullkanit në parkun kombëtar Mbretëresha Elizabeth

Malet Tororo

Uganda ndodhet në Afrikën lindore, në perëndim të Kenisë

Sipërfaqja e përgjithshme e Ugandës 236,040 km² (21 herë e diçka ma e madhe se Kosova) prej së cilës 36,330 km² janë ujë. Uganda shtrihet rreth koordinatave gjeografike 1 00 V, 32 00 P. Uganda nuk ka bregdet përpos daljeve në liqenet e shumta dhe në liqenin e madh Viktoria ndërsa vija kufitare prej 2,698 km e ndanë atë nga : Republika Demokratike e Kongos 765 km, Kenia 933 km, Ruanda 169 km, Sudani 435 km, Tanzania 396 km

Klima në Ugandë është tropikale dhe në përgjithësi mund të ndahet në dy sezone të reshjeve, atë nga dhjetori deri në shkurt dhe nga qershori deri në gusht. Në pjesën verilindore është një klimë gjysmë shkretinore.

Relievi i Ugandës përbëhet kryesisht nga rrafshet e përmbyllura nga malet anash. Pika më e ultë e relievit 621 m është në liqenin Albert dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 5,110 metrave te pika Margarita në malet Stanley (ang.: Margherita Peak on Mount Stanley ), në kufi me RD Kongos.

Si pasurit natyrore të Ugandës sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Bakri (Cu), Kobalti (Co), Prurja e ujit, Guri gëlqerorë, Kripa dhe Toka e punueshme . Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 25.88 % e sipërfaqes së vendit.

Xhibuti NË ENCIKLOPEDI

Ali Sabieh

Liqeni Asal

Xhibuti (ang.Djibouti) ndodhet në Afrikën lindore me dalje në Gjirin e Aden-it dhe detin e Kuq, në mes të Eritresë dhe Somalisë.

Sipërfaqja e përgjithshme e Xhibutit 23,000 km² (pakë ma e vogël se Maqedonia) prej së cilës 20 km² janë ujë. Xhibuti shtrihet rreth koordinatave gjeografike 11 30 V, 43 00 L. Xhibuti ka një vijë bregdetare 314 km të gjatë dhe vijë kufitare 516 km që e ndanë atë nga : Eritrea 109 km, Etiopia 349 km dhe Somalia 58 km

Klima në Xhibut është shkretinore me temperatura të larta dhe thatësi.

Relievi i Xhibutit përshkohet nga malet në pjesën qendrore që e ndajnë vendin në dy rrafshnalta dhe në rrafshin bregdetarë. Pika më e ultë e relievit -155 m është në liqenin Asal-- (ang.: Lac Assal) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,028 metrave në vendin e quajtur Musa Aliu (ang.: Moussa Ali ).

Si pasurit natyrore të Xhibutit sipas CIA-Factboock llogariten të jenë sipërfaqet gjeo-termike. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 0.04 % e sipërfaqes së vendit.

Zambia NË ENCIKLOPEDI

Lumi Luangva

Kitve

Zambia ndodhet në kontinentin Afrikanë, në lindje të Angolës. Sipas OKB-së këta ishuj hynë në rajonin e Afrikës lindore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën jugore.

Sipërfaqja e përgjithshme e Zambias 752,614 km² (17 herë e diçka ma e madhe se Shqipëria bashkë me Malcinë) prej së cilës 11,890 km² janë ujë. Zambia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 15 00 J, 30 00 L. Zambia nuk ka bregdet ndërkaq ka vijë kufitare 5,664 km të gjatë dhe e ndanë atë nga : Angola 1,110 km, Republika Demokratike e Kongos 1,930 km, Malevia 837 km, Mozambiku 419 km, Namibia 233 km, Tanzania 338 km dhe Zimbabvea 797 km

Klima në Zambia është tropikale dhe vende-vende e ndërprerë nga lartësia e madhe mbidetare e relievit. Sezoni i reshjeve fillon në tetor dhe përfundon në prill.

Relievi i Zambias kryesisht rrafshnalta me disa male e bjeshkë. Pika më e ultë e relievit 329 m është në lumin Zambezi dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,301 metrave në bjeshkët Mafinga (ang.: Mafinga Hills ).

Si pasurit natyrore të Zambias sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Bakri (Cu), Kobalti (Co), Zinku (Zn), Plumbi (Pb), Qymyri, Ari (Au), Argjendi (Ar), Urani (U) dhe Prurja e ujit. Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 7.08 % e sipërfaqes së vendit.

Zimbabveja NË ENCIKLOPEDI

Pjesa ruale e Niangarës

Kitve

Zimbabveja ndodhet në kontinentin Afrikanë, në mes të Afrikës së Jugut dhe Zambias. Sipas OKB-së këta ishuj hynë në rajonin e Afrikës lindore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën jugore..

Sipërfaqja e përgjithshme e Zimbabvesë 390,580 km² (gati dhetë herë sa Kosova dhe Shqipëria bashkë) prej së cilës 3,910 km² janë ujë. Zambia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 20 00 J, 30 00 L. Zimbabveja nuk ka bregdet ndërkaq ka vijë kufitare 3,066 km të gjatë dhe e ndanë atë nga : Botsuana 813 km, Mozambiku 1,231 km, Afrika e Jugut 225 km dhe Zambia 797 km

Klima në Zimbabve tropikale që normalizohet nga pjesët e larta. Sezoni i reshjeve fillon në muajin nëntor dhe zgjatë deri në mars.

Relievi i Zimbabvesë kryesisht rrafshnalta me në qendër bjeshkët e larta dhe në lindje reliev malor. Pika më e ultë e relievit 162 m është në pikë-prerjen e lumenjve Runde dhe Save dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,592 metrave në Injagani (ang.: Inyangani ).

Si pasurit natyrore të Zimbabvesë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Qymyri, Kromi (Cr), Asbesti, Ari (Au), Nikeli (Ni), Bakri (Cu), Hekuri (Fe), Vanadiumi (V)i]] (V), Litiumi (Li), Kallai (Sn) dhe grupe mineralesh Platini (Pt). Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 8.32 % e sipërfaqes së vendit.