Ç´ka bënë Kuvendi i Kosovës/100
I DISPOZITAT E PËRGJITHSHME NENI 1. Legjislacioni Kosovar mbi prodhimin dhe tregtimin me farëra të varieteteve të bimëve, fidaneve dhe patateve për farë në prodhimtarinë bujqësore. Ky ligj rregullon çështjet që kanë të bëjnë me prodhimin dhe tregtimin me farëra të varieteteve bimore dhe patateve për farë në prodhimtarinë bujqësore . NENI 2. Fushëveprimtaria e ligjit Ky ligj aplikohet për farërat e varieteteve të ndryshme bimore në prodhimtarinë bujqësore dhe patateve për farë si të vendit po ashtu edhe nga importi – pra të gjitha llojet që janë të përfshira në listën e Programit 1 të këtij ligji të cilat kanë për qëllim prodhimin dhe shitjen në Kosovë. NENI 3. Definicioni i termave kryesore qe janë të përdorura në këtë ligj Termat të cilat përdoren në këtë ligj kanë domethënie si vijon: (a) Varietet - do të thotë bimë e cila grupohet në kuadër të një klasifikimi botanik të veçantë të një niveli më të ulët, grupet e të cilave pa marrë parasysh kushtet e rritjes mund të jenë: (i) Të definuara nga të shprehurit e karakteristikave që rezultojnë nga një gjenotip i caktuar ose nga kombinimi i gjenotipeve (ii) Të dallueshme nga çfarëdo bime tjetër të grupuara me një shprehje dhe së paku me një karakteristikë të përmendur (iii) Të konsiderueshme si njësi që kanë të bëjnë me përshtatshmërinë për tu (propaguar) shumëzuar në mënyrë të pandryshueshme; (b) Varietet me polenizim të hapur - do të thotë një varietet stabil dhe të njëtrajtshëm (uniform); (c) Linjë natyrore - do të thotë një linjë stabile dhe e njëtrajtshme e cila krijohet përmes vetëfekondimit artificial së bashku me selekcionimin e disa gjeneratave të njëpasnjëshme ose me veprime gjegjëse; (d) Hibrid me kryqëzim të njëfishtë -do të thotë gjenerata e parë e kryqëzimit në mes të dy linjave natyrore; (e) Hibrid me kryqëzim të dyfishtë - do të thotë gjenerata e parë e kryqëzimit në mes të dy hibrideve me kryqëzim të njëfisht i përcaktuar nga mbajtësi; (f) Hibridi me kryqëzim të trefishtë - do të thotë gjenerata e parë e kryqëzimit në mes të një linje dhe të hibridit me kryqëzim të njëfishtë, i përcaktuar nga krijuesi; (g) Hibrid me kryqëzim të lartë - do të thotë gjenerata e parë e kryqëzimit në mes të një linje të njëfisht ose të një hibridi me kryqëzim të njëfisht dhe të një varieteti me polenizim të hapur i përcaktuar nga mbajtësi; (h) Hibridi ndervarietal - do të thotë gjenerata e parë e kryqëzimit në mes të bimëve që rriten nga Fara Bazë e dy varieteteve me polenizim të hapur, i përcaktuar nga mbajtësi; (i) Dallueshmëria – një varietet është i dallueshëm nëse në mënyrë të çartë dallon nga çfarëdo varieteti tjetër, egzistenca e të cilit është çështje e njohurisë së përgjithshme në kohën e plotësimit të kërkesës-aplikacionit dhe do të jetë relevant në ditën e caktuar; (j) Uniformiteti – një varietet është i njëllojshëm (uniform) nëse varësisht nga ndryshimi i tipareve të cilat mund të priten gjatë shumimit , është i njëllojshëm në karakteristikat e tij (përkatëse) relevante; (k) Stabiliteti – një varietet është stabil nëse karakteristikat e tij kryesore mbesin të pa ndryshuara, pas shumimit të përseritur, ose në rast të ndonjë cikli të posaçëm të shumimit në fund të çdo cikli të tillë; (l) Lista e farërave të Kosovës – Lista e farërave e varieteteve të lejuara për tu tregtuar në Kosovë; (m) Të drejtat e seleksionuesëve të bimëve – krijuesi –bartësi i të drejtave të kultivuesve të bimëve të një varieteti të bimëve do të ketë të drejtën eskluzive të bëjë dhe të autorizojë të t jerët të bëjnë me sa vijon: (i) të shesë material riprodhues të varietetit të bimëve në Kosovë. (ii) të prodhojë material riprodhues të varietetit të bimëve në Kosovë me qëllim të shitjes; (n) Vlera për kultivim dhe përdorim – nënkupton cilësitë pozitive te varieteteve të bimëve të cilat, në krahasim me ato egzistuese të përfshira në Listën e farërave të Kosovës të varieteteve të Kosovës, sjellin në përfitim sa i përket kultivimit të kulturave ose të produkteve të përfituara nga ato njejtat. Për këtë qellim kualitet i varietetit të ri do të merret si i tërë me të gjitha cilësitë e favorshme, e jo vetëm një vetie pozitive; (o) Seleksionues – do të thotë një person ose organizatë që ka bërë seleksionimin ose zbulimin dhe e ka zhvilluar një varietet të caktuar; (p) Farërat – janë farërat e drithërave, bimëve vajore, bimëve foragjere , perimeve, bimëve industriale, mjekësore, aromatike,fidaneve të hardhisë, pemëve, perimeve, fidaneve pyjore dhe patatet për farë; (q) Mbajtës – një person fizik ose juridik i cili është i përfshirë në Listën e farërave të Kosovës si përgjegjës për mbajtjen dhe ruajtjen e varieteteve të caktuara në pajtim me karakteristikat bazë me të cilat ka hyrë në Listën e farërave të Kosovës; (r) Farë e seleksionuesit (krijuesit) – do të thotë farërat e një gjenerate më të hershme se fara para bazë (para bazike), e cila është prodhuar nga ose nën përgjegjësinë e mbajtësit, i cili në Kosovë zhvillon veprimtarinë e mbajtësit sipas definicionit nën (q) të këti ligji; (s) Farë para-bazike (super elite) – do të thotë farërat e një gjenerate të mëhershme nga ajo e farës bazike (farë elite) e cila është prodhuar nga ose nën përgjegjësinë e mbajtësit të farës së kultivuesit; (t) Farë bazë (farë elite) – do të thotë farërat të cilat janë prodhuar nga ose nën përgjegjësinë e mbajtësit të farës para-bazike (super elite); (u) Farë e Çertifikuar e Gjeneratë së Parë (C1) – do të thotë farërat të cilat janë prodhuar në mënyrë direkte nga fara bazike (farë elite); (v) Farë e Çertifikuar e Gjeneratës së Dytë (C2) – do të thotë farërat të cilat janë prodhuar në mënyrë direkte nga fara e Çertifikuar e Gjeneratës së Parë, të cilat janë kryesisht të dedikuara për prodhimin e bimëve ose pjesëve të bimëve për konzum të njerëzve ose të shtazëve; (w) Fara e çertifikuar – do të thotë farërat të cilat janë prodhuar në mënyrë direkte nga fara bazike (fara elite), të cilat janë kryesisht të dedikuara për prodhimin e bimëve ose të pjesëve të bimëve për konzum të njerëzve ose të shtazëve. Fara e çertifikuar përfshinë farën hibride të tipeve të hibrideve të cekura në definicionet (d), (e), (f), (g) dhe (h) të këtij ligji; (x) Farë standarde - do të thotë farë e perimeve e cila është e dedikuar të përdoret kryesisht për prodhimin e bimëve ose të pjesëve të bimëve për konzum nga njerëzit ose nga shtazët; (y) Cilësia e farës – do të thotë specifikacioni i cilësisë së farës (pastërtia, aftësia e mugullimit përqindja e mbirëjes, përqindja e farave të llojeve tjera, shëndeti i farës) e çertifikuar me një çertifikatë zyrtare; (z) Inspektimi në terren i prodhimtarisë së farës – nënkupton përcaktimin e identitetit varietal dhe pastërtinë varietale të prodhimit të farës; (aa) Çertifikatë zyrtare – dokument zyrtar i cili vërteton që cilësia e farërave është e atillë që farërat i plotësojnë standardet për tregtimin me farëra; (bb) Raporti mbi Testin e Farës – do të thotë një dokument zyrtar i cili verifikon rezultatet e analizave laboratorike me qëllim të përcaktimit të cilësisë së farës; (cc) Kontigjent i farës – do të thotë sasia e identifikueshme e farërave të një peshe e cila nuk do të kalonte peshën e caktuar me aktin nënligjor mbi tregtimin me farëra; (dd) Ministri do të thotë Ministri i Ministrisë për Bujqësi, Pylltari dhe Zhvillim Rural (MBPZHR); (ee) Prodhues i farës – do të thotë një person i cili është i angazhuar në prodhimin e farërave, i cili është i regjistruar në pajtim me aktin nënligjor mbi Regjistrimin dhe Licensimin e Farërave; (ff) Shitës i farës” – do të thotë një person i cili është i angazhuar në biznesin e tregtimit me farëra dhe i cili është i regjistruar në pajtim me aktin nënligjor mbi Regjistrimin dhe Licensimin e Farërave; (gg) Paketues i farës – do të thotë një person i cili është i angazhuar në biznesin e paketimit dhe ripaketimit të farërave dhe i regjistruar në pajtim me aktin nënligjor mbi Regjistrimin dhe Licensimin e Farërave; (hh) Përpunues i farës – do të thotë një person i angazhuar në pastrimin, trajtimin ose përpunimin e farërave në ndonjë mënyrë tjetër të cilat kanë për destinim shitjen dhe që ky person është i regjistruar në pajtim me aktin nënligjor mbi Regjistrimin dhe Licensimin e Farërave; (ii) Akt nënligjor - nënkuptojnë aktet nënligjore Ministrore të shpallura në pajtim me këtë ligj nga Ministri apo të shpallura nga Qeveria sipas rekomandimeve të Ministrit; (jj) Seksioni i Farërave – do të thotë Seksioni i Farërave në kuadër të Departamentit të Prodhimit dhe të Mbrojtjes së Bimëve i Ministrisësë Bujqësisisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, përgjegjës për të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me prodhimin, çertifikimin, testimin dhe tregtimin me farëra; (kk) Zyra për të Drejtat e Varietetit të Bimëve – do të thotë zyra për të drejtat e Varietetit të Bimëve të MBPZHR, përgjegjëse për të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me njohjen e të drejtave të kulturave të Bimëve dhe Listat e farërave të Kosovës; (ll) UPOV – nënkupton Unionin Nderkombëtar për Mbrojtjen e Varieteteve të reja të bimëve;
< 99 |
faqe - 100 - |
101 > |